Σελίδες

Δευτέρα 10 Ιουλίου 2017

Τα Θαλασσοπούλια στις ελληνικές θάλασσες

foto  from  Ortsa.gr

Τα Θαλασσοπούλια στις ελληνικές θάλασσες
Θαλασσοπούλια δεν είναι μόνο οι γλάροι! Αλλά ακόμα και αυτοί δεν είναι όλοι ίδιοι μεταξύ τους.
Οι ελληνικές θάλασσες φιλοξενούν έξι είδη θαλασσοπουλιών: τον Αιγαιόγλαρο, τον Ασημόγλαρο, τον Θαλασσοκόρακα, τον Αρτέμη, τον Μύχο και τον Υδροβάτη.
Το να ψάχνεις την τροφή σου στη θάλασσα είναι μια δύσκολη δουλειά. Όπως και οι ψαράδες όμως έτσι και τα θαλασσοπούλια έχουν δύο επιλογές: ή τη σιγουριά της γνωστής ακτής με τα μικρά όμως κοπάδια ψαριών ή τη μεγάλη ανταμοιβή με τις σπουδαίες ψαριές που ωστόσο βρίσκονται στο άγνωστο πέλαγος.

 Τα θαλασσοπούλια που ψαρεύουν κοντά στην ακτή μετακινούνται πολύ λιγότερο από τα είδη που βγαίνουν στο ανοιχτό πέλαγος. Τα παράκτια είδη, όπως λέγονται, θα τα δούμε να πετάνε κατά μήκος των ακτών, να γυρίζουν στα λιμάνια, να κάθονται στα βράχια και το πολύ-πολύ μετακινούνται από νησί σε νησί. Τα θαλασσοπούλια που ανήκουν σε αυτά τα είδη διανύουν μόλις μερικές δεκάδες χιλιόμετρα ανά μέρα.

Τα παράκτια θαλασσοπούλια του Αιγαίου, το Θαλασσοκόρακα, τον Αιγαιόγλαρο και τον Ασημόγλαρο δεν θα τα δούμε να τρέφονται στα ανοιχτά εκτός κι αν ακολουθούν κάποιο ψαροκάικο, εκεί δηλαδή όπου η τροφή είναι εξασφαλισμένη.

 Αντίθετα, τα πελαγικά θαλασσοπούλια είναι αξεπέραστα στο πέταγμα, διανύουν τεράστιες αποστάσεις κάθε μέρα και δεν θα τα δούμε συχνά κοντά στη στεριά. Έτσι στα ανοιχτά θα δούμε τα πελαγικά είδη, δηλαδή τον Αρτέμη και το Μύχο και τον μικροσκοπικό Υδροβάτη.

 Όσον αφορά τις αποστάσεις που μπορεί να διανύσουν τα πελαγικά θαλασσοπούλια ενδεικτικά, ο Αρτέμης μπορεί άνετα να διανύσει 500 χιλιόμετρα σε μια διαδρομή ρουτίνας για να φέρει τροφή στη φωλιά!
Γνωρίστε τα θαλασσοπούλια που ζουν στις ελληνικές θάλασσες:

Αιγαιόγλαρος: ο παραδοσιακός νησιώτης
Ο κατεξοχήν γλάρος του πελάγους αναγνωρίζεται από το σκουρόχρωμο κόκκινο ράμφος. Αποφεύγει τα κατοικημένα νησιά, προτιμώντας να ψαρεύει στην ανοιχτή θάλασσα και να φωλιάζει ομαδικά στις ακατοίκητες νησίδες. Οι περισσότερες αποικίες Αιγαιόγλαρου στην Ελλάδα βρίσκονται στο νότιο και το ανατολικό Αιγαίο.
Οι άνθρωποι ψαρεύουν εντατικά στα παράκτια νερά και παίρνουν τα μικρά αφρόψαρα που είναι η μοναδική τροφή του. Επιπλέον, όταν επισκέπτονται τις ακατοίκητες νησίδες διώχνουν τους ενήλικους Αιγαιόγλαρους αφήνοντας αυγά και νεοσσούς εκτεθειμένα στο ζεστό ήλιο και τους θηρευτές, όπως οι Ασημόγλαροι, οι γάτες και οι αρουραίοι.

Θαλασσοκόρακας: ο επίμονος δύτης
 Ο Θαλασσοκόρακας δεν ταυτίζεται με την κλασσική εικόνα των θαλασσοπουλιών. Συνήθως συναντάται σαν μια μαύρη φιγούρα που κάθεται στα βράχια της ακτής ή να κολυμπά μισοβυθισμένος στο νερό. 
Ψαρεύει κολυμπώντας κάτω από την επιφάνεια και γι’ αυτό μπορεί να πιαστεί και να πνιγεί σε δίχτυα ή να προσβληθεί από πετρελαιοκηλίδες. Υπάρχει παντού στις ελληνικές θάλασσες, αλλά σε μικρούς αριθμούς και είναι πιο κοινός στο κεντρικό και το βόρειο Αιγαίο.
 Ασημόγλαρος: ο πανταχού παρών 
Ο γνώριμος γλάρος πίσω από τα πλοία και πάνω από τη στεριά. Χάρη στην άφθονη τροφή που βρίσκει στους σκουπιδότοπους, έχει πολλαπλασιαστεί υπερβολικά με αποτέλεσμα να επιβαρύνει άλλα θαλασσοπούλια, αρπάζοντας αυγά και νεοσσούς ή καταλαμβάνοντας τις καλύτερες θέσεις φωλιάσματος.
 Αρτέμης: ο θαλασσοπόρος
 Μοιάζει με γλάρο, αλλά συγγενεύει με τα άλμπατρος τα θαλασσοπούλια των ωκεανών του νότου και -όπως αυτά- νοιώθει άνετα στην ανοιχτή θάλασσα και διανύει καθημερινά εκατοντάδες χιλιόμετρα πετώντας ανάμεσα στα κύματα. Φωλιάζει στις ακατοίκητες νησίδες της Μεσογείου, αλλά ξεχειμωνιάζει στον νότιο Ατλαντικό.
Διαβάστε περισότερα / ΕΔΩ

 Η  ''ποίηση'' των γλάρων

Γυναίκα
Νίκος Καββαδίας (απόσπασμα)

Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
Παίξε στον άνεμο τη γλώσσα σου και πέρνα
Αλλού σε λέγανε Γιουδήθ, εδώ Μαρία
Το φίδι σκίζεται στο βράχο με τη σμέρνα.


Σαλτάρει ο γλάρος το δελφίνι να στραβώσει.
Τι με κοιτάς; Θα σου θυμίσω εγώ πού μ’ είδες;
Στην άμμο πάνω σ’ είχα ανάστροφα ζαβώσει
τη νύχτα που θεμέλιωναν τις Πυραμίδες

 

Αρμίδα-Νίκος Καββαδίας

Η πλώρια Γοργόνα μια βραδιά

πήδησε στον πόντο μεθυσμένη,

δίπλα της γλιστρούσαν συνοδιά

του Κολόμβου οι πέντε κολασμένοι.

Κι έπειτα στις ξέρες του Ακορά

τσούρμο τ’ άγριο κύμα να μας βγάλη

τέρατα βαμμένα πορφυρά

με φτερούγες γλάρων στο κεφάλι.

 Κώστας Καρυωτάκης-Ποιητές  (απόσπασμα)
 Σα γλάρος μαυροφτέρουγος πετά η ψυχή μου, σμίγει
με την ψυχούλα του νερού
και τηνε πάει ο άνεμος και τηνε πάει το κύμα
κι είναι παιχνίδι του καιρού.

 Γιώργος Σαραντάρης, Σβήνω τη μουσική του αγέρα 

Σβήνω τη μουσική του αγέρα


Και σε ακούω


Πλάση από τριαντάφυλλα


Κι από σύννεφα


Τώρα που μιλούν οι γλάροι


Και κρέμεται η θάλασσα


Σαν σφεντόνα


Πάνω σε μιά παροδικη


Απουσια

Η φωνή σου είναι το φως


που πέφτει σαν σκιά


Σαν να ήτανε


Βουνό θεόρατο


Ο ήλιος.

(1939)

Έλα.Οι γλάροι μ' αναγγέλνουν -Γιώργος Σαραντάρης
Έλα
Οι γλάροι μ' αναγγέλνουν

Πίσω από την πόρτα σου
Άνοιξε
Να πιω νερό
Και οι φλέβες μου να τρέξουν
Με το ρυάκι της υγείας
Και τα χρώματα ν' ανθίσουν
Πιο μακριά κι από το χώμα
πιο μακριά κι από το αίμα
της δικής μου καρδιάς.


Foto  from The Fujifilm Blog


ΤΟ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ
Γιάννης Ρίτσος

ΘΑΛΑΣΣΑ θάλασσα
στὸ νοῦ στὴν ψυχὴ καὶ στὶς φλέβες μας θάλασσα.
Εἴδαμε τὰ πλοῖα νὰ φέρνουν τὶς μυθικὲς χῶρες
ἐδῶ στὴν ξανθὴ ἀμμουδιὰ
ὅπου ἀργοποροῦν οἱ βραδινοὶ ὁδοιπόροι.


Ντύσαμε τὶς παιδικὲς ἀγάπες μας
μὲ νωπὰ φύκια.
Προσφέραμε στοὺς θεοὺς τῆς ἀκρογιαλιᾶς
ὄστρακα στιλπνὰ καὶ βότσαλα.


Χρώματα πρωϊνὰ διαλυμένα στὸ νερὸ
πυρκαϊὲς δειλινῶν στοὺς ὤμους τῶν γλάρων
κατάρτια ποὺ δείχνουν τὸ ἄπειρο
ἀνοιχτὰ κατώφλια στὸ βῆμα τῆς νύχτας
καὶ πάνω ἀπ’ τὸν ὕπνο τῆς πέτρας
μετέωρο κατάφωτο ἀσίγαστο
τὸ τραγούδι τῆς θάλασσας
νὰ μπαίνει ἀπ’ τὰ μικρὰ παράθυρα
νὰ σχεδιάζει κήπους λάμψεις καὶ ὄνειρα
στὰ νωπὰ τζάμια καὶ στὰ κοιμισμένα μέτωπα.

«Ο μικρός αδελφός των γλάρων», Γιάννης Ρίτσος (απόσπασμα)

Ο άνεμος κέρδιζε τα σπίτια μας.
Δεν είχαμε πού να γυρίσουμε.
Δεν είχαμε ν’ αποχαιρετήσουμε
κανέναν άλλον.
Γονατισμένοι σκάψαμε στην άμμο
 να θάψουμε τα μαντήλια του αποχαιρετισμού
ως τη στιγμή που πίσω απ’ τον ώμο μας
ανέβηκε αθόρυβα το φεγγάρι.
Ύστερα σταθήκαμε άντικρυ στο πέλαγος
 ν’ αναπνεύσουμε τη σκιά και τη σιωπή.
Το σχήμα και το βάρος έλιωσε
 Εσύ που μένεις τώρα μικρέ αδελφέ των γλάρων                                                                                                    
Αποτέλεσμα εικόνας για beautiful sea
Είχαμε τον κήπο μας στην άκρη της θάλασσας.(Γιάννης Ρίτσος)

Απ’ τα παράθυρα γλυστρούσε ο ουρανός
κ’ η μητέρα καθισμένη
στο χαμηλό σκαμνί
κεντούσε τους αγρούς της άνοιξης
με τ’ ανοιχτά κατώφλια των άσπρων σπιτιών
με τα όνειρα των πελαργών στην αχυρένια στέγη
γραμμένη στη γλαυκή διαφάνεια.


Εσύ δεν είχες έλθει ακόμη.
Κοιτούσα τη δύση και σ’ έβλεπα
- μια ρόδινη ανταύγεια στα μαλλιά σου
- ένα μειδίαμα σκιάς βαθιά στη θάλασσα.


Η μητέρα μού κρατούσε τα χέρια.
Μα εγώ
πίσω απ’ τον τρυφερό της ώμο
πίσω απ’ τα μαλλιά της τα χλωμά
στρωτά μ’ ένα άρωμα υπομονής κ’ ευγένειας
κοιτούσα σοβαρός τη θάλασσα.
Ένας γλάρος με φώναζε
στο βάθος της εσπέρας
εκεί στη γαλανή καμπύλη των βουνών
Απόσπασμα της  Κωνσταντινουπολίτισσας ποιήτριας Αλκμήνης Διαμαντοπούλου.
 Είναι από την ποιητική της συλλογή «Τα θαμπά είδωλα», Αθήνα 1985.
Οι Γλάροι
επάνω από το βάραθρο
μέσα στην καταχνιά
αιώνια ταλάντευση
ανώφελα τα χέρια
και μες στο χάος μον’ τα μάτια μας
σκοπεύοντας το φως
τα μάτια μας του σύθαμπου καθρέφτες

λευκά σημεία αλαργινά
χαμόγελα αχνά που ξεμακραίνουν
οι φευγαλέοι γλάροι
απόκοσμα φτεροκοπήματα
μ’ αυτά μετρήσαμε τους χτύπους της καρδιάς μας.
 http://reastatho.blogspot.gr/2012/01/blog-post_22.html

Ο ΓΛΑΡΟΣ Γιάννης Σκαρίμπας
ΑΠΑΝΤΕΣ ΣΤΙΧΟΙ 1936-1970 (εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ)
 Ώρα καλή στου απείρου την καρδιά
γλάρε μου βραδυνέ που φεύγεις - πλοίο,
μετά από σένα η νύχτα, η σιγαλιά,
η κάμαρα μου, ένα φωσάκι, ένα βιβλίο.

Πήγαινεις συ... Εγώ εκπεσμένο αλαργινό
αδέλφι σου νοσταλγικό εδώ μένω,
ένα βιβλίο, ένα φωσάκι -και πονώ-
μια καμαρούλα - αδέλφι μου υψωμένο.

Κι όλο πετάς. Ώρα καλή κι έχω δουλειά
στο χούμα δω που βρέθηκαν οι καημοί μου,
άσπρα να κάμω τα χρυσά μου τα μαλλιά
κι ύστερα να λυγίσω το κορμί μου.

Κι από ακοντά (μην απορείς και μη ρωτάς)
σιγά θα φύγω έχω δουλειά γλάρε μου - πλοίο
ένα βραδάκι που λευκός συ θα πετάς
σαν νάσαι το ανοιγμένο μου βιβλίο...
Οδυσσέας Ελύτης
Του Αιγαίου

Ο έρωτας
Το αρχιπέλαγος
Κι η πρώρα των αφρών του
Κι οι γλάροι των ονείρων του
Στο πιο ψηλό κατάρτι του ο ναύτης ανεμίζει
Ένα τραγούδι
Flying Seagulls Sea Sunset Rock Bird Shore Seagull Cool Wallpapers
                                       Από τους Προσανατολισμούς
 Οδυσσέας Ελύτης
Ο γλάρος

Στο κύµα πάει να κοιµηθεί
δεν έχει τι να φοβηθεί
Μήνας µπαίνει   µήνας βγαίνει
γλάρος είναι και πηγαίνει


ΛΟΓΑΡΙΑΖΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΔΡΟΣΙΕΣ ΤΙΣ ΠΡΑΣΙΝΕΣ
 Στιγμές του, με νερά τα οράματα
 Της ακοής του, με φτερά τις τύψεις του 
Α! Ζωή 
Παιδιού που γίνεται άντρας 
Πάντα κοντά στην θάλασσα
 όταν ο ήλιος Τον μαθαίνει ν’ ανασαίνει
 κατά εκεί που σβήνεται 
Η σκιά ενός γλάρου(Οδυσσέας Ελύτης)


                        Απο τους  "Προσανατολισμούς" του Οδυσσέα Ελύτη (απόσπασμα)
 Φλοίσβος φιλί στη χαϊδεμένη του άμμο - Έρωτας
Τη γαλανή του ελευθερία ο γλάρος
Δίνει στον ορίζοντα
Κύματα φεύγουν έρχονται
Αφρισμένη απόκριση στ' αυτιά των κοχυλιών

                           Ελύτης, Έφερα τη ζωή μου ως εδώ(απόσπασμα)
 Κανένα κύμα δεν κρατάει στο στήθος του κακία
Λύπες που γίνανε σεντόνια και χτυπούν στον άνεμο για

      να στεγνώσουν, και ξαναχτυπούν στον άνεμο για νά 'ναι
      οι γλάροι

Δίπλα τους, στο πλευρό τους, ποιές νά είν' αυτές
Ποιός κόπος ήμερος, ποιά σπασμένη ενότητα, ποιός θρήνος
'Ω χαρά τραυματισμένη, μιας στιγμής χωρητικότητα πού
      κλονίζει αιώνες !

                     Δ' Επι σκηνής- Γ-Σεφέρης
Μα μπορεί να κακοφορμίσει η θάλασσα ;
Ενα δελφίνι την έσκισε μια φορά
κι ακόμη μια φορά
η άκρη του φτερού ενός γλάρου.  
Κώστας Βάρναλης
“Να σ’ αγναντεύω, θάλασσα”(απόσπασμα)
Να σ’ αγναντεύω, θάλασσα,
να μη χορταίνω απ’ το βουνό ψηλά
στρωτή και καταγάλανη και μέσα να πλουταίνω
απ’ τα μαλάματά σου τα πολλά.Να ταξιδεύουν στον αγέρα τα νησάκια,
οι κάβοι, τ’ ακρόγιαλα σαν μεταξένιοι αχνοί
και με τους γλάρους συνοδιά κάποτ’ ένα καράβι
ν’ ανοίγουν να το παίρνουν οι ουρανοί.
1. L'Albatros— Charles Baudelaire

Souvent, pour s'amuser, les hommes d'équipage
Prennent des albatros, vastes oiseaux des mers,
Qui suivent, indolents compagnons de voyage,
Le navire glissant sur les gouffres amers.


À peine les ont-ils déposés sur les planches,
Que ces rois de l'azur, maladroits et honteux,
Laissent piteusement leurs grandes ailes blanches
Comme des avirons traîner à côté d'eux.


Ce voyageur ailé, comme il est gauche et veule!
Lui, naguère si beau, qu'il est comique et laid!
L'un agace son bec avec un brûle-gueule,
L'autre mime, en boitant, l'infirme qui volait!


Le Poète est semblable au prince des nuées
Qui hante la tempête et se rit de l'archer;
Exilé sur le sol au milieu des huées,
Ses ailes de géant l'empêchent de marcher.

                                                            ΑΛΜΠΑΤΡΟΣ-Charles Baudelaire
Συχνά για να περάσουνε την ώρα οι ναυτικοί
άλμπατρος πιάνουνε, πουλιά μεγάλα της θαλάσσης,
 που ακολουθούνε σύντροφοι, το πλοίο, νωχελικοί
καθώς γλιστράει στου ωκεανού τις αχανείς εκτάσεις.

 Και μόλις στο κατάστρωμα του καραβιού βρεθούν
αυτοί οι ρηγάδες τ' ουρανού, αδέξιοι, ντροπιασμένοι,
τ' αποσταμένα τους φτερά στα πλάγια παρατούν
 να σέρνονται σαν τα κουπιά που η βάρκα τα πηγαίνει.

 Πώς κείτεται έτσι ο φτερωτός ταξιδευτής δειλός!
Τ' ωραίο πουλί τι κωμικό κι αδέξιο που απομένει!
Ένας τους με την πίπα του το ράμφος του χτυπά
κι άλλος, χωλαίνοντας, το πώς πετούσε παρασταίνει.

 Ίδιος με τούτο ο Ποιητής τ' αγέρωχο πουλί
που ζει στη μπόρα κι αψηφά το βέλος του θανάτου,
σαν έρθει εξόριστος στη γη και στην οχλοβοή
μέσ' στα γιγάντια του φτερά χάνει τα βήματά του.
μτφρ. Αλέξανδρος Μπάρας
(1906-1990)
 http://www.sarantakos.com/language/par-albatros.html

Γῆ τῶν ἀπουσιῶν-Κική Δημουλά (Aπόσπασμα)
Τώρα θὰ κοιτάζεις μία θάλασσα
Ἡ διάθεση νὰ σὲ ἐντοπίσω
στὴ συστρεφόμενη ἐντός μου γῆ τῶν
ἀπουσιῶν
ἔτσι σὲ βρίσκει:
πικρὴ παραθαλάσσια ἀοριστία.
Ἡ σκέψη σου, μετὰ ἀπὸ τόση θάλασσα,
κατέβηκε ἀπὸ γλάρος,
βάζει τὸ δέρμα τῆς προσαρμογῆς 
καὶ χάνεται.

 
Κική Δημουλά-Απόσπασμα
 Άπαντα τα λάμδα της θαλάσσης
προσεκτικά να τ’ ανεβάζει ένα ένα
μέσα σε διάφανα μπλε σταγονίδια μη σπάσουν
ο γερανός του γλάρου.

Κυματοφιλία – Χάρις Κοντού

ΚΥΜΑΤΟΦΙΛΙΑ

Ήμουν ένας σαστισμένος γλάρος και τίποτε άλλο. Οδηγήθηκα στο κρατητήριο των αισθήσεων. Το κύμα που ερωτεύτηκα μου κούφαινε τ’ αυτιά. Έχει μια πρωτόγονη εφηβική ματαιοδοξία. 


Με γέμιζε θάλασσα κι αισθήσεις. Είναι τόσο όμορφος όταν θυμώνει. Οι αφροί πεταρίζουν στα βλέφαρα. Καίγονται τα μάτια μου από τυφλό, αγνό, πελαγίσιο έρωτα. Και τι δε θα’ δινα ν’ ανεμοδέρνομαι στα υγρά του δάχτυλα.


Να τον βλέπω να ξεβράζει το λυγμό πάνω στο στήθος μου. Να σέρνεται με δυο πόδια μαραμένα πάνω στα βότσαλα. Κι αυτές οι αγράμματες, στρογγυλές μάζες να τον κοιτάζουν με τα βαθουλωτά τους μάτια, να κρέμονται απ’ τα σκασμένα χείλη, αχόρταγα να τους ποτίσει λίγη γνώση από αφρό κι αλάτι. 


Να τον ακούω να τους ψιθυρίζει μελωδικά τις σκέψεις του, να μουσκεύει την αδράνεια. Τα πιο έξυπνα να τα τραβάει στη δίνη του. Τα πιο κουτά να χάνονται μες στην ατέλεια της στεριάς.


Να τον βλέπω να ξεβράζει το λυγμό πάνω στο στήθος μου. Να σέρνεται με δυο πόδια μαραμένα πάνω στα βότσαλα. Κι αυτές οι αγράμματες, στρογγυλές μάζες να τον κοιτάζουν με τα βαθουλωτά τους μάτια, να κρέμονται απ’ τα σκασμένα χείλη, αχόρταγα να τους ποτίσει λίγη γνώση από αφρό κι αλάτι.

Να μου γράφει ποίηση με ομοιοκαταληξία. Να κράζουν οι ψαλιδοχέρηδες γλάροι από ζήλεια. Να χορεύω κι ο ρυθμός του να πάλλεται. Να ξεχνάω το γένος μου. Να ζω για τη στεριά που θα τον φέρει στα πόδια μου.

Με χτύπησαν πολύ στο κρατητήριο.

 H κυματοφιλία τιμωρείται στις μέρες μας. Όπως και η ιδεοφυγή. Σκούπισα το ματωμένο μου ράμφος. Ετοιμαζόμουν για την οριστική, ανεξάντλητη πτώση. Όταν σμίγει το νερό με το ύψος. Το ποινικό μου μητρώο είναι από καθαρό γυαλόχαρτο.

Κρεμάστηκε η νιότη μου απ’ το ταβάνι του κελιού.

Ήταν τόσο ανώφελος ο έρωτας μ’ ένα κύμα.

[Από την ποιητική συλλογή Οι κερασιές το χειμώνα είναι μια κόκκινη επανάσταση (Εκδ. Γαβριηλίδης, 2012).]

 http://frear.gr/?p=4480


Αφιερωμένο σε όσους χαράζουν τις διαδρομές τους,  πάνω στο χάρτη των ονείρων και της καρδιάς τους,  πέρα απο τα ορόσημα και τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη.

Αρμενίζουν τις θάλασσες της ζωής, με ξεναγό την ψυχή εκεί που το αδύνατο φαντάζει δυνατό, το ανέφικτο, εφικτό, με την πυξίδα στραμμένη στο μέρος της καρδιάς.

Ακολουθούν τις γραμμές ενός ορίζοντα, αψηφώντας τα σημάδια ενός προδιαγεγραμμένου τέλους.

Αφήνονται στο κύμα  δεν κυνηγούν χίμαιρες, μόνο την πορεία των γλάρων, σαν μια μοίρα αλήτισσα δεμένη στου χρόνου το κατάρτι. {Mαρία    Λαμπράκη}




Τρίτη 20 Ιουνίου 2017

Τα φεγγάρια στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη

Τ' ασημένιο το φεγγάρι
«Το  διάδημα του φεγγαριού» στο μέτωπο της νύχτας, όπως είναι φυσικό, δεν θα μπορούσε να λείπει απο τα τοπία της ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη
«γερμένο μες το  γιασεμί», «γίνεται το αραχνοΰφαντο του πεπρωμένου να διαβάζεις», βγαίνοντας αργά και ιερατικά μόνον όταν έχουν πέσει «στον ύπνο οι βλάστημοι» ανοίγοντας  «φεγγερά περάσματa», «σαν ημισέληνος της νοσταλγίας»,
«πανσέληνος  του Ερωτα»
«Σαν αίνιγμα διαβασμένο απο τη θάλασσα»
Φτιάχνοντας το δικό του ουρανό,  όπως αναφέρει στην ποιητική του συλλογη
<<Τα μικρά έψιλον>>
''θα του 'βαζα αντίς από 'να, δυο φεγγάρια ανόμοια
το 'να μικρό σαν παιδί, τ' άλλο μεγάλο σαν παράπονο.'' (Μαρία Λαμπράκη)

Το αίνιγμα της Σελήνης, ακόμη κι αν είναι διαβασμένο από τη θάλασσα, όπως γράφει ο Ελύτης, παραμένει, ωστόσο, σχεδόν πάντοτε άλυτο και σαγηνευτικό για τον άνθρωπο.

Μια έλξη μαγική, που διαπερνά τα στρώματα του αιθέρα κι έρχεται να τραβήξει με τ' αόρατα μεταξένια της νήματα κάθε νυχτερινό βλέμμα, κάθε ανομολόγητη νοσταλγία, κάθε έρωτα...

Ερμούπολη, Σύρος
Το Άξιον Εστί - Δοξαστικόν - 1959 (απόσπασμα)
Νυν της Σελήνης το μελάγχρωμα το ανίατο
Αιέν το χρυσοκύανο του Γαλαξία
σελάγισμα

Οδ. Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, Ίκαρος) Πεζά κείμενα

(Παιδί, παιδάκι)
«… Μια νύχτα η μητέρα μου αγρυπνούσε μ’ ένα κομμάτι φεγγαριού στα χέρια της.
Ήταν κόκκινο, πελώριο, μυτερό στην κόψη του καθώς πριόνι, κι έβγανε καπνούς.
Εκείνη, καθισμένη σ’ ένα βράχο, δε μιλούσε, μόνο κοιτούσε μακριά κατά το Λιγονέρι.
Μια φυσαρμόνικα έκλαιγε σ’ όλο το μάκρος της ακρογιαλιάς κι έβλεπες οι σκιές να  Μεγαλώνουν.

 Ύστερα πήρε να φυσάει. Άκουγα ένα ένα τα φύλλα να μιλάν μέσα
στον ύπνο μου. «Παιδί, παιδάκι.» Το νερό με ταλάντευε – κι όλη τη στεριά μαζί μου,
και τα τζάμια που αστράφτανε πέρα και τα λευκά μετέωρα δώματα.

Ήταν μια νύχτα πίσσα μαύρη. Αγριεμένα βελάζανε τα κύματα.
Μια γερόντισσα με ξέπλεκα λευκά μαλλιά και λαχούρι στους ώμους ασημένιο
τον κρατούσε απ’ το χέρι και πήγαινε, μέσα στην κοσμοχαλασιά.

Ήτανε όμορφη! Όμορφη!  Αγγέλισσα σωστή, που ευωδίαζε δεντρολίβανο.
Μέσα σε λίγες ώρες μου ‘πιε όλο το σκοτάδι ως την στερνή σταγόνα.
 Χαράματα, όταν άνοιξα τα μάτια, κιόλας έστεκε ορθή, στραμμένη κατά την Ανατολή…»

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ   (1940) Οδυσσέας Ελύτης (αποσπάσματα)
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ  IV
Ένας ώμος ολόγυμνος
Σαν αλήθεια
Πληρώνει την ακρίβεια του
Στην άκρια τούτη της βραδιάς
Που φέγγει ολομόναχη

Κάτω απ' τη μυστικιά ημισέληνο
Της νοσταλγίας μου.

Οδυσσέας Ελύτης
ADAGIO

*
Έλα μαζί να διαφιλονικήσουμε απ' τον ύπνο το νωχελικό προσκέφα-
λο που πλέει στο διπλανό φεγγάρι.

Ατρικύμιστα κεφάλια και τα δυο

μαζί λικνιστικά γλιστρώντας να γεμίσουμε την αμμουδιά με φύκια ή
άστρα.
Γιατί πολύ θα 'χουμε ζήσει από τα δάκρυα τη μαρμαρυγή και

θ' αγαπούμε τη σωστή γαλήνη.

ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Στα τρίστρατα όπου στάθηκεν η αρχαία μάγισσα
Καίοντας με ξερό θυμάρι τους άνεμους
Οι λυγερές σκιές αλαφροπερπατήσανε
Μ' ένα σταμνί γεμάτο αμίλητο νερό στο χέρι
Εύκολα σαν να μπαίναν στον Παράδεισο
Κι από την προσευχή των γρύλων που άφρισε τους κάμπους
Οι όμορφες ξεπροβάλανε με δέρμα φεγγαριού
Για να χορέψουνε στο μεσονύχτιο αλώνι...

Platamon castle -foto from TripAdvisor

ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ  (1943)- Οδυσσέας Ελύτης(αποσπάσματα)

Ή πάλι νύχτα μ' άσωτα βιολιά
Μέσα στους μισοχαλασμένους μύλους
Κρυφομιλούσες με μια μάγισσα
Στους κόρφους σου έκρυβες μια χάρη
Που ήταν το ίδιο το φεγγάρι.

Πανσέληνος στο Σούνιο ΙΧ

Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα


Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα
βαθύ γαρούφαλο ακρωτήρι
Το χέρι σου έφευγε με το νερό
να στρώσει νυφικό το πέλαγο
Το χέρι σου άνοιγε τον ουρανό

Άγγελοι μ’ έντεκα σπαθιά
πλέανε πλάι στ’ όνομά σου
σκίζοντας τ’ ανθισμένα κύματα
Στους κόρφους σου έκρυβες μια χάρη
που ήταν το ίδιο το φεγγάρι


Φεγγάρι εδώ, φεγγάρι εκεί
αίνιγμα διαβασμένο από τη θάλασσα
Για το δικό σου το χατίρι
ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα
βαθύ γαρούφαλο ακρωτήρι


ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ  (1971) -αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης   

  III
Έτσι μιλώ για σένα και για μένα
Επειδή σ' αγαπώ και στην αγάπη ξέρω
Να μπαίνω σαν Πανσέληνος
Από παντού, για το μικρό το πόδι σου μες στ' αχανή σεντόνια


Να μαδάω γιασεμιά - κι έχω τη δύναμη

Αποκοιμισμένη, να φυσώ να σε πηγαίνω
Μέσ' από φεγγερά περάσματα και κρυφές της θάλασσας στοές
Υπνωτισμένα δέντρα με αράχνες που ασημίζουνε

ΤΑ ΡΩ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ  (1972)-αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης

ΤΟ ΤΡΙΖΟΝΙ

Κοιμήθηκα κοιμήθηκα
    στων Αρχαγγέλων τη σκιά

Στην ερημιά του φεγγαριού
    στο κυματάκι του γιαλού


Τι να 'φταιξα της μοίρας μου
    κι έτσι με φαρμακώνει
Μονάχα μου αποκρίνεται
    της νύχτας το τριζόνι


 ΝΤΟΥΚΟΥ ΝΤΟΥΚΟΥ ΜΗΧΑΝΑΚΙ   
 Σκίζει η πλώρη τα νερά
    κι αντηχάνε τα βουνά


Ντούκου ντούκου μηχανάκι
    ντούκου το παλιό μεράκι


Τρίτη Πέμπτη και Σαββάτο
    μες στης θάλασσας τον πάτο

Ποιος θα ρίξει ποιος θα πάρει
    τ' ασημένιο το φεγγάρι
   
Marc Fishman Dancing to the moon.
Τα κορίτσια του Ιαπαχάν
Μισοφέγγαρο ασημί
βγαίνει μες στο γιασεμί

Τα κορίτσια το κοιτάν
απ’ τους κήπους του Ισπαχάν

Κι ένας άγγελος με γένια
στέκει πάνω στα μπεντένια :
Τέτοια νύχτα ποιος κοιμάται
το Θεό δεν τον φοβάται ;
 
Μισοφέγγαρο ασημί
γέρνει μες στο γιασεμί

Τραγουδάνε και το παν
τα κορίτσια του Ισπαχάν



Η ΤΑΡΑΤΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ
α’
Στα σύρματα μπουγάδες απλωμένες
φέγγουν οι τοίχοι φέγγουνε οι αντένες
Αύγουστο μήνα μέσα στο φεγγάρι
παν οι ταράτσες παν χωρίς βαρκάρη
 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΡΚΑ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΙΝΕΜΕΝΗΣ    (Μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη)

Ντέφι χτυπώντας το φεγγάρι
    χορεύει κι έρχεται με χάρη


μέσ' από δάφνες και μυρτιές
    κι από το φως ασημωμένη

μικρή τσιγγάνα η Παινεμένη
  
Ο ΑΝΤΟΝΙΟ ΤΟΡΡΕΣ ΧΕΡΕΝΤΙΑ
             ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΕΒΙΛΛΙΑΣ

 Κάτου στης ακροποταμιάς
    το μονοπάτι περπατάει

κρατώντας βέργα λυγαριάς
    ο Αντόνιο Τόρρες ο Χερέντια
και στη Σεβίλλια πάει

    Τα κατσαρά του γυαλιστά
πέφτουν στα μάτια του μπροστά
    στην όψη του είναι μελαψός

από του φεγγαριού το φως
 Η ΜΙΚΡΟΠΑΝΤΡΕΜΕΝΗ
 Τέτοιο δέρμα τέτοια χείλη
    δεν τα βρίσκεις σε κοχύλι
τέτοιο θάμπος τέτοια χάρη
σε γυαλί και σε φεγγάρι
  Η ΣΕΛΗΝΗ ΣΤΟ ΣΙΔΕΡΑΔΙΚΟ
  
Μπήκε στα κλεφτά η Σελήνη
    με τ' άσπρο της το νυχτικό

μπήκε στο σιδεράδικο
    τ' αγόρι στο περβάζι

κάθεται και κοιτάζει

Στην αχνή που τηνε τυλίγει
    τα μπράτσα η Σελήνη ανοίγει
και το παιδί κοιτάει κοιτάει
    δυο στήθη από σκληρό καλάι
 
-Μη Σελήνη φύγε φύγε
    τι αν έρθουν οι τσιγγάνοι
την καρδιά σου θα την κάνουν
    δαχτυλίδι και γιορντάνι


Μες στα λιόφυτα περνάνε
    οι τσιγγάνοι κι όλο πάνε

με τα κεφάλια τους στητά
    τα βλέφαρα μισόκλειστα 

Αχ τι λέει το νυχτοπούλι
    μες στα δέντρα τι μεράκι
αψηλά η Σελήνη πάει

    κι απ' το χέρι της κρατάει
ένα μελαψό αγοράκι.

ΤΑ ΕΤΕΡΟΘΑΛΗ  (1974)-αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης
''Θύμησες φεγγαριού των αρρεβωνιασμένων
Όλο πούλιες χρυσές και ρόμβους ρόδινους''


Full moon on Lesvos -Πηγή

Της σελήνης της Μυτιλήνης(απόσπασμα)

Παλαιά και νέα ωδή

Τόσο μου ομόρφυνες τη δυστυχία — που ξέρω:
Μόνο σε Σένα θα το πω παλιά θαλασσινή Σελήνη μου.

Ήτανε στο νησί μου κάποτες κει που αν δε γελιέμαι
Πριν χιλιάδες χρόνους η Σαπφώ κρυφά
Σ΄ έφερε μέσ’ στον κήπο του παλιού σπιτιού μας
Κρούοντας βότσαλα μέσ’ στο νερό ν’ ακούσω
Πως σε λένε Σελάνα και πως εσύ κρατείς
Επάνω μας και παίζεις τον καθρέφτη του ύπνου.

*
Όχι που ήμουν άτυχος — θέλω να πω
Που τα χρόνια επάνω μου δεν έπιαναν σαν το νερό
Και τα λόγια μου μέσα στο φως πηδώντας
Όμοια ψάρια να φτάσουν λαχταρίζανε
Μέσ’ στον άλλο ουρανό — Μα που πια κανείς κανείς
Ν’ αναγνώσει δε γνώριζε Παράδεισο
Παλιά θαλασσινή Σελήνη μου μόνο σε Σένα θα το πω
Γιατί μου ομόρφυνες τη δυστυχία — και ξέρω:

Το παλιό μου σπίτι ακόμη κατοικώ
Και στα ίδια τριξίματα τρομάζω
Και τις νύχτες πάλι βγαίνοντας ο Ιούλιος
Τυλιγμένος τη μαύρη πρασινάδα σου παραμιλώ

Μαρία Νεφέλη (1978)αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης

  Α'
Η Μαρία Νεφέλη λέει:
                         ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Ροές της θάλασσας κι εσείς
των άστρων μακρινές επιρροές - παρασταθείτε μου!
απ' τα νερά της νύχτας τ' ουρανού κοιτάξετε
πως ανεβαίνω
αμφίκυρτη

σαν τη νέα Σελήνη
και σταλάζοντας αίματα.    

ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

Πέσαν στον ύπνο οι βλάστημοι και να: βρήκε το θάρρος
το φεγγάρι μας να ξεμυτίσει.

Μίλησε πάλι το βουνό
ιερές ακατανόητες έλξεις
από φύλλο σε φύλλο
το ελαφάκι του νερού και η κάππαρη.

Με το πλάι σταματημένα και αποκοιμισμένα
τ' αλόγα πανύψηλα
και κάτου ως πέρα η μισή κοιλάδα στ' άσπρα.
Θάρρος. Τώρα. Είναι η στιγμή
 

ΚΑΘΕ ΦΕΓΓΑΡΙ ΟΜΟΛΟΓΕΙ
Κάθε φεγγάρι ομολογεί και μες στα δέντρα κρύβεται μην
         και το καταλάβεις· 

έχεις ανακατώσει τόσο τους καιρούς που μήτε ο ίδιος ξέρεις

         από που το μήνυμα θα λάβεις.

Εσύ 'σαι ο ένας απ' αυτούς που του 'δωσαν χαρτί μεγάλο
        για να γράψει και δεν έστερξε την πένα του να πιάσει· 
που του 'ρθε η τύχη σαν λακκάκι μες στο μάγουλο και που
       δεν είπε μπάρεμ να χαμογελάσει.
Και η Μαρία Νεφέλη: 
Εσύ 'σαι αυτός που του 'ριξαν το δίχτυ μέσα στο λουτρό να τον
σκοτώσουν μα κρατάει μες στο βασίλειό του ακόμη
 ·
που σπρώχνει την αγάπη απ' το παράθυρο κι υστέρα κλαίγεται
και λέει ότι τον αδικούν οι νόμοι.


Κάθε φεγγάρι ομολογεί κι εσύ κάνεις πως τάχα δεν καταλαβαίνεις.
Ξέρεις ότι φορείς τον ήλιο -και ότι πριν εκείνο κατεβεί εσύ
ανεβαίνεις.

Δίνε δωρεάν το χρόνο
                     αν θες να σου μείνει λίγη αξιοπρέπεια.

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΤΙΛΟΣ (1985)-αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης

 ΜΥΡΙΣΑΙ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΝ [ VIII-ΧΙV]

Οι φανταστικές αλήθειες φθείρονται πολύ πιο δύσκολα.
Ο Rimbaud
επέζησε της Κομούνας όπως θα επιζήσει
το φεγγάρι της Σαπφώς από
το φεγγάρι του Armstrong.

Χρειάζονται άλλης λογής υπολογισμοί.

Christian Schloe (arte)     

ΚΑΙ ΜΕ ΦΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΘΑΝΑΤΟΝ [8-14]

Μια η Μαρία - δυο το νέο φεγγάρι
Το φύλλωμα όλο ακόμη σκοτεινό
Βαρύ από θάνατο που δεν επρόκανε ν' αραιώσει;
                                           Τι σημαίνει

 ΟΤΤΩ ΤΙΣ ΕΡΑΤΑΙ

Full moon over Korthi Bay, Andros.Kostas Dendrinos
                                             [Τα Στιγμιότυπα]

 ΑΝΔΡΟΣ
Στραπουργιές.
Φεγγαρόφωτο πάνω στους ανθισμένους γκρεμούς κι
ως πέρα στο μυριστικό πέλαγος, ατελεύτητα.

Η ΣΠΕΡΑΝΤΖΑ
Καθώς το φεγγάρι προχωρεί και την κυριεύει από τα πόδια.
Πλέει
ανάσκελα μέσα στο φως, κι από τα γυμνά στήθη, που ανεβοκατεβαί-
νουν, φτάνει μια μυρωδιά περιβολιού και θάλασσας.

ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ  (1991)-απόσπασμα

Μικρά χρυσά πετούμενα μωράκια της αναπνοής σου ακόμη
Πάνε κι έρχονται πάνω στην πέτρα και τις νύχτες παίζουνε φεγγάρι
Αλλ' εκείνος που σαν γλύπτης ήχων μουσική από μακρινούς
        αστερισμούς συνθέτει

ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΛΥΠΗΣ (1995) -απόσπασμα -Οδυσσέας  Ελύτης
        ΣΕ ΜΠΛΕ ΙΟΥΛΙΤΑΣ

Ασπασμούς απ' τα Κύθηρα. Έτσι με κάτι τέτοια πιάνεται
Ο κισσός και μεγαλώνει το φεγγάρι να βλέπουν οι ερωτευμένοι
Σε τι μπλε Ιυυλίτας γίνεται το αραχνοΰφαντο του πεπρωμένου
        να διαβάζεις

Christian Schloe (arte)

 ΕΚ ΤΟΥ ΠΛΗΣΙΟΝ (1998)-ΑΠΟΣΠΆΣΜΑΤΑ-ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Μ' ευρήματα σελήνης και μικρής Υακίνθης παρειών θραύσματα
Τα πάντα εντέλει ανάγνωση επιδέχονται
Του μύρμηγκα η μυστηριώδης διαδρομή και της μελίσσης

        το βόμβισμα

Γρατζουνάει το πρώτο σου φιλί, όπως το πρώτο σου ποίημα.
Κι είναι
οι δυο αυτές αγριμάδες που,
αν συμπέσουν και κάνουν καινούριο
φεγγάρι,

μπορεί να ξαναγραφτεί απαρχής η ιστορία του κόσμου

Μην ακούτε τον Armstrong.
Η μυρωδιά του φεγγαριού θα πρέπει να
είναι κάτι ανάμεσα παλαιό φιλί και αιθέριο έλαιο κυπαρισσώνων.

Οδυσσέας Ελύτης ~ Τα μικρά έψιλον
Ποιος κράτησε ποτέ του μια διάφανη πέτρα
και δεν ένιωσε μέσα της τον ουρανό;
Θα 'θελα να φτιάξω έναν ουρανό
να 'χω τώρα που νύχτωσε ένα στερέωμα να κοιτάζω
θα το 'καμνα μεγάλο, γιομάτο άστρα με σχήματα παράξενα
θα του 'βαζα αντίς από 'να, δυο φεγγάρια ανόμοια
το 'να μικρό σαν παιδί, τ' άλλο μεγάλο σαν παράπονο.

Αιώνος είδωλον(απόσπασμα)

Οδυσσέας Ελύτης

 Καθείς μ’ ένα φεγγάρι στρογγυλό στο χέρι Τη δική του νύχτα.