Νίκος Καββαδίας -''Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό''

Όταν πιστεύω θάλασσα μονάχα και βυθό
και προσκυνάω για κόνισμα έναν παλιό αστρολάβο,
πες μου, στην άγια πίστη σου, πώς να προσευχηθώ;
σε ποιον να ξομολογηθώ και πού να μεταλάβω;

Η ποίηση, είναι μια γλώσσα συγκινησιακή
Το συναίσθημα που αποπνέει είναι ανεξάρτητο απο τις λέξεις
Αυτό συμβαίνει στο έπακρον με την ποίηση του Νίκου Καββαδία!
Ο ποιητής της Θάλασσας των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων, είναι ίσως ο μόνος που αξίζει τον χαρακτηρισμό του απόλυτα βιωματικού στήν ποίησή του.
Μιλάει πάντα γιά τα καράβια που έζησε, τους ναυτικούς που γνώρισε, τους έρωτες, τους καυγάδες και τους θανάτους στα λιμάνια, με την γλώσσα των καραβιών αλλά και κάποιους ιδιωματισμούς της Κεφαλλονιάς, να μπλέκονται στα γνήσια λαϊκά ελληνικά του.
Ο Ερωτάς του για τα ταξίδια και τη θάλασσα, πάθος τρομερό, σχέση αγάπης και μίσους, ο ίδιος έρωτας που τον οδήγησε να μπαρκάρει μικρός, μόλις 19 ετών, αφήνοντας την σίγουρη δουλειά του ναυτικού γραφείου, είναι ορατός σε κάθε στίχο του, και τόσο δυνατός που διαπερνά τον αναγνώστη, τον κάνει να ξεχάσει τις άγνωστες λέξεις και τους ναυτικούς όρους  και να συνεπαρθεί απόλυτα από την αλήθεια του Λόγου του Ποιητή.

Νίκος Καββαδίας
Μαζί του ταξιδέψαμε πέρα απ' τις γραμμές των οριζόντων!
Χορέψαμε πάνω στο φτερό του καρχαρία.
Βιράραμε για το Μαδράς, τη Σιγγαπούρη, τ' Αλγέρι και το Σφάξ. 
Πήραμε πορεία ανάστροφη στα νερά του  Ινδικού
χωρίς ανεμολόγιο,  με οδηγό τον  αστρολάβο.
Με τ' άστρο της Ανατολής, τ'άστρο της   τραμουντάνας, καβατζάραμε τα όρτσα του καιρού.
 Καλάραμε καρτίνι  με καρτίνι  μη μας φουντάρει το Καραντί.
Ορθοπλωρίσαμε όρτσα, σταθήκαμε ώρες  πολλές στο παραπέτο,
αγαντάραμε,  αρμενίσαμε πρίμα, πλώρα.
Μα, πάνω απ''ολα, μεταλάβαμε νερό θαλασσινο.(Μαρία Λαμπράκη)

Φάτα Μοργκάνα, η : βρ.μυθ.Morgan LeFay,ιταλ. Fata Morgana : η διεστραμμένη μάγισσα αδελφή του βασιληά Αρθούρου, στην ιστορία των Ιππότων της στρογγυλής τραπέζης : μτφ. αντικατοπτρισμός στην επιφάνεια της θάλασσας , όταν το στρώμα του αέρα πάνω από το νερό είναι πιό ψυχρό απ' ότι στα ψηλότερα στρώματα.
 Ο ίδιος ο Ν. Καββαδίας λέει ''....συμβαίνει στης Σικελίας το στενό ή στη Νάπολη απ' έξω  νύχτα τρεις η ώρα  και παρουσιάζει τρείς γυναίκες που χορεύουν στον ορίζοντα. Βαστάει ένα δύο λεπτά κι ύστερα χάνεται...''
Με την ποίηση του Νίκου Καββαδία,η δική μας στεριά αντάμωσε τις θάλασσες.
Όπως έλεγε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης«πλησιάζοντας τον πόνο με χιούμορ, καταφέραμε να επιζήσουμε στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. 
Μόνο εμείς, οι Ιταλοί και οι Ισπανοί εξασφαλίζαμε με αυτόν τον τρόπο τις μικρές απολαύσεις της στιγμής. Εκτός από τους μεσογειακούς λαούς, αμφιβάλλω, αν άλλοι μπορούν να το κάνουν».
 Κι αυτό, ο Καββαδίας το ήξερε. Κι εγώ αισθάνομαι ότι ξέρω τον Καββαδία, ίσως καλύτερα από τους φίλους του και θεωρώ ότι είναι σημαντικό να γνωρίζεις έναν άνθρωπο μέσα από το έργο του.

Μια βάρκα θέλω, ποταμέ, να ρίξω από χαρτόνι,
όπως αυτές που παίζουνε στις όχθες μαθητές.
Σκοτώνει, πες μου, ο χωρισμός; - Ματώνει, δε σκοτώνει.
Ποιος είπε φούντο; Ψέματα. Δε φτάσαμε ποτές.

Από το τελευταίο ταξίδι του επέστρεψε το Δεκέμβριο του 1974 και αμέσως ξεκίνησε τις προετοιμασίες για την έκδοση της τρίτης ποιητικής συλλογής του, την οποία όμως δεν πρόλαβε να δει τυπωμένη.
Πέθανε ξαφνικά στις 10 Φεβρουαρίου του 1975, από εγκεφαλικό επεισόδιο.
Στην ατζέντα του βρέθηκαν τρεις στίχοι που ήθελε να τους προτάξει στο Τραβέρσο, κάτι που δεν έγινε…
''Μα ο ήλιος αβασίλεψε κι ο αητός απεκοιμήθη
και το βοριά το δροσερό τον πήραν τα καράβια.
Κι έτσι του δόθηκε καιρός του Χάρου και σε πήρε.''

Όταν πέθανε ο Νίκος Καββαδίας, σύντροφοί του ναυτικοί είπαν στην κηδεία του: 

«Αγαπημένε μας , σύντροφε ποιητή! 

Ο χτεσινός άνεμος  έφερε σε μας τους ναυτικούς το πιο θλιβερό ραπόρτο ... Το φορτηγό που περίμενες να σε πάρει , καθυστέρησε. 

Είναι τραβερσωμένο καταμεσίς του Ωκεανού, ζωσμένο στο πούσι. 

Στα ποστάλια τέλειωσαν τα ματσακονίσματα , οι ναύτες κρεμασμένοι στις σκαλωσιές βάφουν τις άγκυρες , τραγουδώντας τα δικά σου τραγούδια. 

Οι καπετάνιοι δοκιμάζουν τη μπουρού. Το σερβέι σε λίγο τελειώνει ... Ένας μαρκόνης ανήσυχος, χθες αργά έστειλε το ραπόρτο στ΄ αγαπημένα σου μαραμπού να μη γρυλίζουν πια.

«Αν ο Κολόμβος ανακάλυψε την Αμερική , εμείς , δε βρήκαμε τη δικιά μας ήπειρο να ξεμπαρκάρουμε ...» μας έλεγες. Μα εσύ τι βρήκες; Ποιο τσακισμένο καραβοφάναρο σε πέταξε σ΄ αυτές εδώ τις στεριές;

Πες μας αν είναι αυτό το λιμάνι πού άθελά σου φουντάρισες , ετοίμασε και για μας ένα ντοκ να δέσουμε πρυμάτσα ...

Ο Μάρτης! Αχ αυτός ο Μάρτης! Ξαναγεννιόσουν κάθε Μάρτη! άργησε φέτος, όπως άργησε και το φορτηγό που θα αποχαιρετούσες τους γνωστούς απ' όλα τα λιμάνια του κόσμου ... Όλα άργησαν για σένα φέτος. Μονάχα εσύ βιάστηκες για το ταξίδι το αλαργινό.

Αγαπημένε μας ποιητή , καλό ταξίδι. Δεν κουνάμε τα μαντίλια μας. Αυτό είναι για αταξίδευτους στεριανούς. Εμείς τα δικά μας τα πλέξαμε σαλαμάστρα και θα δέσουμε τις καινούργιες παντιέρες στα ξάρτια , τις παντιέρες που στο κέντρο τους θα 'χουν την γαλάζια σου ζωγραφιά.

Αδελφέ μας ποιητή! Ξεκουράσου στην τελευταία σου κουκέτα , στην πιο μικρή καμπίνα που γνώρισε ποτέ ναυτικός ... Εμείς θα πάμε για σκάντζα βάρδια. Ένα καράβι , που πλέει αλάργα χωμένο στο πούσι, αν βρει την ρότα του θα μας πάρει.

Για κατευόδιο , εμείς οι ναυτεργάτες σύντροφοί σου, σου αφήνουμε λίγο φιλτραρισμένο , από τα μάτια μας , θαλασσινό νερό. Είναι μαζεμένο απ' της θάλασσας τον καθάριο βυθό.... Γεια σου».

[Ο επικήδειος εκφωνήθηκε από το ναυτεργάτη φίλο του Καββαδία, Χρήστο Παντελίδη, ο οποίος ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα, όταν έφηβος πρωτοδιάβασε το "Μαραμπού".]

Τα ''θαλασσόβρεχτα ''τραγούδια

O Νίκος Καββαδίας,πρέπει να είναι ο ποιητής που μελοποιήθηκε περισσότερο απ’ όλους αναλογικά με το συνολικό μέγεθος του ποιητικού του έργου.
Από τα συνολικά 52 ποιήματα που έχουν δημοσιοποιηθεί έχουν μελοποιηθεί τα 28 (πολλά όπως το «Πούσι», η «Αρμίδα», το «Καραντί» κ.ά έχουν μελοποιηθεί και περισσότερες από μία φορές)
 Αν και πρώτος ήταν ο Γιάννης Σπανός αυτός που μελοποίησε στίχους του Νίκου Καββαδία, εκείνος που έχει συνδέσει το όνομά του με αυτό του ποιητή, όσον αφορά τις μελοποιήσεις, είναι ο Θάνος Μικρούτσικος.
Άλλωστε ήταν αυτός που μελοποίησε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του μαρκόνη ποιητή.

Πολλοί ίσως να μην γνωρίζουν ότι αυτός που τραγούδησε πρώτος το μελοποιημένο “Καραντί” του Θάνου Μικρούτσικου ήταν ο Κώστας Θωμαΐδης το 1986 σε δίσκο 78 στροφών.

Αξιολογότατη και εντελώς διαφορετική ήταν η προσέγγιση της Μαρίζας Κωχ στους στίχους του Κόλια (όπως τον έλεγαν οι φίλοι του).

Επίσης, η ποίηση του ασυρματιστή ήταν η αιτία δημιουργίας ενός συγκροτήματος εκ Ναυπλίου ορμόμενο, τους Ξέμπαρκους.
Ουσιαστικά μιλάμε για ένα ντουέτο που κατέθεσε μια και μοναδική δουλειά και μετά διαλύθηκε. Η δουλειά αυτή ήταν πάνω σε στίχους του Νίκου Καββαδία και δεν είχε καμία σχέση με τις προηγούμενες και με τις επόμενες μελοποιήσεις.

Όλες οι υπόλοιπες μελοποιήσεις είναι σκόρπιες σε διάφορους δίσκους και από διάφορους καλλιτέχνες. Επίσης πρέπει να παρατηρηθεί ότι σε πολλά τραγούδια έχουν κοπεί τετράστιχα από ποιήματα και έχει αλλοιωθεί σε μεγάλο βαθμό η στίξη που βοηθάει για την καλύτερη κατανόηση των ποιημάτων.
Παρακάτω παρατίθενται οι μελοποιήσεις με χρονολογική σειρά.

Ο Γ.Σπανός είναι ο πρώτος συνθέτης που μελοποιεί ποίημα του Νίκου Καββαδία (1975) Το τραγούδι  («Ιδανικός κι ανάξιος εραστής»), ανοίγει  έτσι το δρόμο για την πλατιά αναγνώριση του ποιητή ερμηνευμένο εξαιρετικά απο τoν Κώστα Καράλη.

Το εξώφυλλο είναι έργο της Αρλέτας.

1977 Η Μαρίζα Κωχ μελοποίησε και

 τραγούδησε Καββαδία στο δίσκο Μαρίζα Κωχ

 που κυκλοφόρησε από τη CBS (Sony).

 Περιλαμβάνει οκτώ ποιήματα: Φάτα

 Μοργκάνα, Πούσι, Αρμίδα, Μουσώνας,

 Σταυρός του Νότου, Θεσσαλονίκη ΙΙ

 Νανούρισμα για μωρά και για γέρους,

 Μαραμπού. Αυτό που ακούγεται μέχρι και

 σήμερα κατά κόρον είναι η Φάτα Μοργκάνα

Το 1979  εκδίδεται από τη δισκογραφική

 εταιρία LYRA-Ο "Σταυρός του Νότου'

 Πρόκειται για μια έκδοση ιδιαίτερα

φροντισμένη για την εποχή της, με εξώφυλλο

του Αλέκου Φασιανού, φωτογραφίες των

 δημιουργών και ερμηνευτών, κατάλογο με

 τα τραγούδια και τους μουσικούς καθώς και

 παράθεση των στίχων των ποιημάτων του Ν.

 Καββαδία που ακούγονται στο δίσκο.

Τα  τραγούδια ερμηνεύουν οι τραγουδιστές:

Γιάννης Κούτρας, Αιμιλία Σαρρή και Βασίλης

 Παπακωνσταντίνου.

"Μου συνέβη μάλιστα το εξής παράδοξο:

 (αναφέρει ο Θ.Μ),ανεξάρτητα από το πόσο

 έχω ή δεν έχω εμπνεύσεις, συνήθως τα

 πράγματα που κάνω απαιτούν αρκετό χρόνο

 για να γραφτούν...

Με τον Καββαδία έγινε το

 αντίθετο. Καθόμουνα τα βράδια και, σαν

 στιγμές έμπνευσης, βγαίναν ένα-ένα τα


 τραγούδια πάρα πολύ εύκολα...". 

1984 O Λάκης Παπαδόπουλος παίρνει

 σειρά με το δίσκο Περίπου, ο οποίος

 κυκλοφορεί από τη Lyra. Στο δίσκο αυτό η

Αρλέτα (Νικολέτα Τσάπρα) τραγουδάει δύο

 ποιήματα του Καββαδία: το William George

Allumκαι το Black and White.

1986 Κυκλοφόρησε ο δίσκος Νίκος Καββαδίας

 S/S Ionion 1934 από τη δισκογραφική εταιρία

 Minos. 

Ο δίσκος αυτός ήταν και η αιτία 

δημιουργίας του ντουέτου Ξέμπαρκοι.

 Περιλαμβάν ει έντεκα ποιήματα μελοποιημένα

 και τραγουδισμένα από τους Ηλία Αριώτη και

 Νότη Χασάπη. Εκείνη που τους παρουσίασε

 ήταν η Δήμητρα Γαλάνη, η οποία μάλιστα

 ερμήνευσε στο δίσκο με μοναδικό τρόπο

 τοΓράμμα ενός αρρώστου. 

Την ίδια χρονιά πρωτοπαρουσιάστηκε στο δίσκο 
Η Αγάπη Είναι Ζάλη με τη Χαρούλα Αλεξίου το μελοποιημένο ''Οι εφτά νάνοι στο s/s Cyrenia''.

1987 Οι αδερφοί Κατσιμίχα στο δίσκο με

 τίτλο Όταν Σου Λέω Πορτοκάλι Να Βγαίνεις

 μελοποιούν τη μαϊμού του ινδικού λιμανιού. 

1989 Ο Δημήτρης Ζερβουδάκης μελοποιεί

 το Γράμμα στον ποιητή Καίσαρα Εμμα νουήλ

 ως Γράμμα σ’ έναν ποιητή στο δίσκο

 Ακροβάτης

«Φαίνεται πια πως τίποτα - τίποτα δεν μας σώζει...»

Ο Καίσαρας Εμμανουήλ(ποιητής) είχε γράψει σε ποίημά του τον εξής στίχο: ¨Φαίνεται πια πως τίποτα...τίποτα δεν μας σώζει¨. Στην ουσία το ποίημα του Ν.Κ γράφτηκε προς απάντηση του.

Ξέρω εγώ κάτι που μπορούσε, Καίσαρ, να σας σώσει.

Κάτι που πάντα βρίσκεται σ’ αιώνια εναλλαγή,

κάτι που σχίζει τις θολές γραμμές των οριζόντων,

και ταξιδεύει αδιάκοπα την ατέλειωτη γη.

Κάτι που θα ‘κανε γοργά να φύγει το κοράκι,

που του γραφείου σας πάντοτε σκεπάζει τα χαρτιά.

να φύγει κρώζοντας βραχνά, χτυπώντας τα φτερά του,

προς κάποιαν ακατοίκητη κοιλάδα του Νοτιά.

Κάτι που θα’ κανε τα υγρά, παράδοξά σας μάτια,

που αβρές μαθήτριες τ’ αγαπούν και σιωπηροί ποιηταί,

χαρούμενα και προσδοκία γεμάτα να γελάσουν

με κάποιο τρόπο που, ως λεν, δε γέλασαν ποτέ.

Γνωρίζω κάτι, που μπορούσε, βέβαια, να σας σώσει.

Εγώ που δε σας γνώρισα ποτέ… Σκεφτήτε… Εγώ.

Ένα καράβι… Να σας πάρει, Καίσαρ… Να μας πάρει…

Δώδεκα χρόνια μετὰ τὸ δίσκο «Σταυρὸς τοῦ Νότου», ὁ νέος δίσκος τοῦ Θάνου Μικρούτσικου «Γραμμὲς τῶν Ὁριζόντων» σὲ ποίηση τοῦ Νίκου Καββαδία, δὲν ἀποτελεῖ οὔτε μία ἐπανέκδοση ἐκείνων τῶν τραγουδιῶν, οὔτε μία «συμπληρωματικὴ ἔκδοσή τους» οὔτε μία ἐνορχηστρωτικὴ ἀνανέωσή τους. 
Στὶς «Γραμμὲς τῶν Ὁριζόντων» ἀποτυπώνεται, μὲ τὸν καλύτερο δυνατὸ τρόπο, ὁ βαθύτερος δεσμὸς ποὺ συνδέει τὸν Μικρούτσικο μὲ τὴν ποίηση Καββαδία, μία ἐσωτερικὴ σχέση ποὺ ὑπερβαίνει τὴν, συνήθως, μονόδρομη καὶ παραδοσιακὴ σχέση συνθέτη καὶ ὑλικοῦ πρὸς μελοποίηση.