Τα φεγγάρια στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη

Τ' ασημένιο το φεγγάρι
«Το  διάδημα του φεγγαριού» στο μέτωπο της νύχτας, όπως είναι φυσικό, δεν θα μπορούσε να λείπει απο τα τοπία της ποίησης του Οδυσσέα Ελύτη
«γερμένο μες το  γιασεμί», «γίνεται το αραχνοΰφαντο του πεπρωμένου να διαβάζεις», βγαίνοντας αργά και ιερατικά μόνον όταν έχουν πέσει «στον ύπνο οι βλάστημοι» ανοίγοντας  «φεγγερά περάσματa», «σαν ημισέληνος της νοσταλγίας»,
«πανσέληνος  του Ερωτα»
«Σαν αίνιγμα διαβασμένο απο τη θάλασσα»
Φτιάχνοντας το δικό του ουρανό,  όπως αναφέρει στην ποιητική του συλλογη
<<Τα μικρά έψιλον>>

''θα του 'βαζα αντίς από 'να, δυο φεγγάρια ανόμοια
το 'να μικρό σαν παιδί, τ' άλλο μεγάλο σαν παράπονο.'' (Μαρία Λαμπράκη)
Το αίνιγμα της Σελήνης, ακόμη κι αν είναι διαβασμένο από τη θάλασσα, όπως γράφει ο Ελύτης, παραμένει, ωστόσο, σχεδόν πάντοτε άλυτο και σαγηνευτικό για τον άνθρωπο.

Μια έλξη μαγική, που διαπερνά τα στρώματα του αιθέρα κι έρχεται να τραβήξει με τ' αόρατα μεταξένια της νήματα κάθε νυχτερινό βλέμμα, κάθε ανομολόγητη νοσταλγία, κάθε έρωτα...
Ερμούπολη, Σύρος
Το Άξιον Εστί - Δοξαστικόν - 1959 (απόσπασμα)
Νυν της Σελήνης το μελάγχρωμα το ανίατο
Αιέν το χρυσοκύανο του Γαλαξία
σελάγισμα

Οδ. Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, Ίκαρος) Πεζά κείμενα

(Παιδί, παιδάκι)
«… Μια νύχτα η μητέρα μου αγρυπνούσε μ’ ένα κομμάτι φεγγαριού στα χέρια της.
Ήταν κόκκινο, πελώριο, μυτερό στην κόψη του καθώς πριόνι, κι έβγανε καπνούς.
Εκείνη, καθισμένη σ’ ένα βράχο, δε μιλούσε, μόνο κοιτούσε μακριά κατά το Λιγονέρι.
Μια φυσαρμόνικα έκλαιγε σ’ όλο το μάκρος της ακρογιαλιάς κι έβλεπες οι σκιές να  Μεγαλώνουν.

 Ύστερα πήρε να φυσάει. Άκουγα ένα ένα τα φύλλα να μιλάν μέσα
στον ύπνο μου. «Παιδί, παιδάκι.» Το νερό με ταλάντευε – κι όλη τη στεριά μαζί μου,
και τα τζάμια που αστράφτανε πέρα και τα λευκά μετέωρα δώματα.

Ήταν μια νύχτα πίσσα μαύρη. Αγριεμένα βελάζανε τα κύματα.
Μια γερόντισσα με ξέπλεκα λευκά μαλλιά και λαχούρι στους ώμους ασημένιο
τον κρατούσε απ’ το χέρι και πήγαινε, μέσα στην κοσμοχαλασιά.

Ήτανε όμορφη! Όμορφη!  Αγγέλισσα σωστή, που ευωδίαζε δεντρολίβανο.
Μέσα σε λίγες ώρες μου ‘πιε όλο το σκοτάδι ως την στερνή σταγόνα.
 Χαράματα, όταν άνοιξα τα μάτια, κιόλας έστεκε ορθή, στραμμένη κατά την Ανατολή…»

ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ   (1940) Οδυσσέας Ελύτης (αποσπάσματα)
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ  IV
Ένας ώμος ολόγυμνος
Σαν αλήθεια
Πληρώνει την ακρίβεια του
Στην άκρια τούτη της βραδιάς
Που φέγγει ολομόναχη
Κάτω απ' τη μυστικιά ημισέληνο
Της νοσταλγίας μου.

Οδυσσέας Ελύτης
ADAGIO
*
Έλα μαζί να διαφιλονικήσουμε απ' τον ύπνο το νωχελικό προσκέφα-
λο που πλέει στο διπλανό φεγγάρι.
Ατρικύμιστα κεφάλια και τα δυο
μαζί λικνιστικά γλιστρώντας να γεμίσουμε την αμμουδιά με φύκια ή
άστρα.
Γιατί πολύ θα 'χουμε ζήσει από τα δάκρυα τη μαρμαρυγή και
θ' αγαπούμε τη σωστή γαλήνη.

  VII

Το διάδημα του φεγγαριού στο μέτωπο της νύχτας
 Όταν μοιράζονται οι σκιές την επιφάνεια
Της δράσης

Κι ο πόνος μετρημένος από εξασκημένο αυτί
Ακούσιος καταρρέει
Μες στην ιδέα που αχρηστεύεται απ' το μελαγχολικό
Σιωπητήριο.

Full moon night over Santorini, Greece

ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Στα τρίστρατα όπου στάθηκεν η αρχαία μάγισσα
Καίοντας με ξερό θυμάρι τους άνεμους
Οι λυγερές σκιές αλαφροπερπατήσανε
Μ' ένα σταμνί γεμάτο αμίλητο νερό στο χέρι
Εύκολα σαν να μπαίναν στον Παράδεισο
Κι από την προσευχή των γρύλων που άφρισε τους κάμπους
Οι όμορφες ξεπροβάλανε με δέρμα φεγγαριού
Για να χορέψουνε στο μεσονύχτιο αλώνι...

Platamon castle -foto from TripAdvisor

ΗΛΙΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ  (1943)- Οδυσσέας Ελύτης(αποσπάσματα)

Ή πάλι νύχτα μ' άσωτα βιολιά
Μέσα στους μισοχαλασμένους μύλους
Κρυφομιλούσες με μια μάγισσα
Στους κόρφους σου έκρυβες μια χάρη
Που ήταν το ίδιο το φεγγάρι.

Πανσέληνος στο Σούνιο ΙΧ

Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα

Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα
βαθύ γαρούφαλο ακρωτήρι
Το χέρι σου έφευγε με το νερό
να στρώσει νυφικό το πέλαγο
Το χέρι σου άνοιγε τον ουρανό

Άγγελοι μ’ έντεκα σπαθιά
πλέανε πλάι στ’ όνομά σου
σκίζοντας τ’ ανθισμένα κύματα
Στους κόρφους σου έκρυβες μια χάρη
που ήταν το ίδιο το φεγγάρι

Φεγγάρι εδώ, φεγγάρι εκεί
αίνιγμα διαβασμένο από τη θάλασσα
Για το δικό σου το χατίρι
ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα
βαθύ γαρούφαλο ακρωτήρι

ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ  (1971) -αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης   

  III
Έτσι μιλώ για σένα και για μένα
Επειδή σ' αγαπώ και στην αγάπη ξέρω
Να μπαίνω σαν Πανσέληνος
Από παντού, για το μικρό το πόδι σου μες στ' αχανή σεντόνια

Να μαδάω γιασεμιά - κι έχω τη δύναμη

Αποκοιμισμένη, να φυσώ να σε πηγαίνω
Μέσ' από φεγγερά περάσματα και κρυφές της θάλασσας στοές
Υπνωτισμένα δέντρα με αράχνες που ασημίζουνε

Ολόκληρο '' ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ/ http://pyroessa-artemusica.blogspot.gr/2014/06/blog-post_27.html

ΤΑ ΡΩ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ  (1972)-αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης

ΤΟ ΤΡΙΖΟΝΙ

Κοιμήθηκα κοιμήθηκα
    στων Αρχαγγέλων τη σκιά

Στην ερημιά του φεγγαριού
    στο κυματάκι του γιαλού

Τι να 'φταιξα της μοίρας μου
    κι έτσι με φαρμακώνει
Μονάχα μου αποκρίνεται
    της νύχτας το τριζόνι

Saved from

fotocommunity.de

 ΝΤΟΥΚΟΥ ΝΤΟΥΚΟΥ ΜΗΧΑΝΑΚΙ   

 Σκίζει η πλώρη τα νερά
    κι αντηχάνε τα βουνά

Ντούκου ντούκου μηχανάκι
    ντούκου το παλιό μεράκι

Τρίτη Πέμπτη και Σαββάτο
    μες στης θάλασσας τον πάτο

Ποιος θα ρίξει ποιος θα πάρει
    τ' ασημένιο το φεγγάρι   

Marc Fishman Dancing to the moon.
Τα κορίτσια του Ιαπαχάν
Μισοφέγγαρο ασημί
βγαίνει μες στο γιασεμί
Τα κορίτσια το κοιτάν
απ’ τους κήπους του Ισπαχάν
Κι ένας άγγελος με γένια
στέκει πάνω στα μπεντένια :
Τέτοια νύχτα ποιος κοιμάται
το Θεό δεν τον φοβάται ;  
Μισοφέγγαρο ασημί
γέρνει μες στο γιασεμί
Τραγουδάνε και το παν
τα κορίτσια του Ισπαχάν

Η ΤΑΡΑΤΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ
α’
Στα σύρματα μπουγάδες απλωμένες
φέγγουν οι τοίχοι φέγγουνε οι αντένες
Αύγουστο μήνα μέσα στο φεγγάρι
παν οι ταράτσες παν χωρίς βαρκάρη

 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΡΚΑ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΙΝΕΜΕΝΗΣ    (Μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη)

Ντέφι χτυπώντας το φεγγάρι
    χορεύει κι έρχεται με χάρη

μέσ' από δάφνες και μυρτιές
    κι από το φως ασημωμένη
μικρή τσιγγάνα η Παινεμένη

  

Ο ΑΝΤΟΝΙΟ ΤΟΡΡΕΣ ΧΕΡΕΝΤΙΑ
             ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΣΕΒΙΛΛΙΑΣ

 Κάτου στης ακροποταμιάς
    το μονοπάτι περπατάει
κρατώντας βέργα λυγαριάς
    ο Αντόνιο Τόρρες ο Χερέντια
και στη Σεβίλλια πάει

    Τα κατσαρά του γυαλιστά
πέφτουν στα μάτια του μπροστά
    στην όψη του είναι μελαψός
από του φεγγαριού το φως

 Η ΜΙΚΡΟΠΑΝΤΡΕΜΕΝΗ

 Τέτοιο δέρμα τέτοια χείλη
    δεν τα βρίσκεις σε κοχύλι
τέτοιο θάμπος τέτοια χάρη
σε γυαλί και σε φεγγάρι

  Η ΣΕΛΗΝΗ ΣΤΟ ΣΙΔΕΡΑΔΙΚΟ

  
Μπήκε στα κλεφτά η Σελήνη
    με τ' άσπρο της το νυχτικό
μπήκε στο σιδεράδικο
    τ' αγόρι στο περβάζι
κάθεται και κοιτάζει

Στην αχνή που τηνε τυλίγει
    τα μπράτσα η Σελήνη ανοίγει
και το παιδί κοιτάει κοιτάει
    δυο στήθη από σκληρό καλάι
 
-Μη Σελήνη φύγε φύγε
    τι αν έρθουν οι τσιγγάνοι
την καρδιά σου θα την κάνουν
    δαχτυλίδι και γιορντάνι

Μες στα λιόφυτα περνάνε
    οι τσιγγάνοι κι όλο πάνε
με τα κεφάλια τους στητά
    τα βλέφαρα μισόκλειστα 

Αχ τι λέει το νυχτοπούλι
    μες στα δέντρα τι μεράκι
αψηλά η Σελήνη πάει
    κι απ' το χέρι της κρατάει
ένα μελαψό αγοράκι.

ΤΑ ΕΤΕΡΟΘΑΛΗ  (1974)-αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης
''Θύμησες φεγγαριού των αρρεβωνιασμένων
Όλο πούλιες χρυσές και ρόμβους ρόδινους''

Full moon on Lesvos -Πηγή

Της σελήνης της Μυτιλήνης(απόσπασμα)

Παλαιά και νέα ωδή

Τόσο μου ομόρφυνες τη δυστυχία — που ξέρω:
Μόνο σε Σένα θα το πω παλιά θαλασσινή Σελήνη μου.
Ήτανε στο νησί μου κάποτες κει που αν δε γελιέμαι
Πριν χιλιάδες χρόνους η Σαπφώ κρυφά
Σ΄ έφερε μέσ’ στον κήπο του παλιού σπιτιού μας
Κρούοντας βότσαλα μέσ’ στο νερό ν’ ακούσω
Πως σε λένε Σελάνα και πως εσύ κρατείς
Επάνω μας και παίζεις τον καθρέφτη του ύπνου.
*
Όχι που ήμουν άτυχος — θέλω να πω
Που τα χρόνια επάνω μου δεν έπιαναν σαν το νερό
Και τα λόγια μου μέσα στο φως πηδώντας
Όμοια ψάρια να φτάσουν λαχταρίζανε
Μέσ’ στον άλλο ουρανό — Μα που πια κανείς κανείς
Ν’ αναγνώσει δε γνώριζε Παράδεισο
Παλιά θαλασσινή Σελήνη μου μόνο σε Σένα θα το πω
Γιατί μου ομόρφυνες τη δυστυχία — και ξέρω:
Το παλιό μου σπίτι ακόμη κατοικώ
Και στα ίδια τριξίματα τρομάζω
Και τις νύχτες πάλι βγαίνοντας ο Ιούλιος
Τυλιγμένος τη μαύρη πρασινάδα σου παραμιλώ

Μαρία Νεφέλη (1978)αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης

  Α'
Η Μαρία Νεφέλη λέει:
                         ΤΟ ΔΑΣΟΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Ροές της θάλασσας κι εσείς
των άστρων μακρινές επιρροές - παρασταθείτε μου!
απ' τα νερά της νύχτας τ' ουρανού κοιτάξετε
πως ανεβαίνω
αμφίκυρτη
σαν τη νέα Σελήνη
και σταλάζοντας αίματα.    

ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ
Πέσαν στον ύπνο οι βλάστημοι και να: βρήκε το θάρρος
το φεγγάρι μας να ξεμυτίσει.
Μίλησε πάλι το βουνό
ιερές ακατανόητες έλξεις
από φύλλο σε φύλλο
το ελαφάκι του νερού και η κάππαρη.

Με το πλάι σταματημένα και αποκοιμισμένα
τ' αλόγα πανύψηλα
και κάτου ως πέρα η μισή κοιλάδα στ' άσπρα.
Θάρρος. Τώρα. Είναι η στιγμή 

ΚΑΘΕ ΦΕΓΓΑΡΙ ΟΜΟΛΟΓΕΙ
Κάθε φεγγάρι ομολογεί και μες στα δέντρα κρύβεται μην
         και το καταλάβεις· 
έχεις ανακατώσει τόσο τους καιρούς που μήτε ο ίδιος ξέρεις
         από που το μήνυμα θα λάβεις.

Εσύ 'σαι ο ένας απ' αυτούς που του 'δωσαν χαρτί μεγάλο
        για να γράψει και δεν έστερξε την πένα του να πιάσει· 
που του 'ρθε η τύχη σαν λακκάκι μες στο μάγουλο και που
       δεν είπε μπάρεμ να χαμογελάσει.

Full moon tonight, over Heraklion, Crete

Και η Μαρία Νεφέλη: 

Εσύ 'σαι αυτός που του 'ριξαν το δίχτυ μέσα στο λουτρό να τον
σκοτώσουν μα κρατάει μες στο βασίλειό του ακόμη ·
που σπρώχνει την αγάπη απ' το παράθυρο κι υστέρα κλαίγεται
και λέει ότι τον αδικούν οι νόμοι.

Κάθε φεγγάρι ομολογεί κι εσύ κάνεις πως τάχα δεν καταλαβαίνεις.
Ξέρεις ότι φορείς τον ήλιο -και ότι πριν εκείνο κατεβεί εσύ
ανεβαίνεις.
Δίνε δωρεάν το χρόνο
                     αν θες να σου μείνει λίγη αξιοπρέπεια.

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΥΤΙΛΟΣ (1985)-αποσπάσματα-Οδυσσέας Ελύτης

 ΜΥΡΙΣΑΙ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΝ [ VIII-ΧΙV]

Οι φανταστικές αλήθειες φθείρονται πολύ πιο δύσκολα.
Ο Rimbaud
επέζησε της Κομούνας όπως θα επιζήσει
το φεγγάρι της Σαπφώς από
το φεγγάρι του Armstrong.
Χρειάζονται άλλης λογής υπολογισμοί.

Christian Schloe (arte)     

ΚΑΙ ΜΕ ΦΩΣ ΚΑΙ ΜΕ ΘΑΝΑΤΟΝ [8-14]

Μια η Μαρία - δυο το νέο φεγγάρι
Το φύλλωμα όλο ακόμη σκοτεινό
Βαρύ από θάνατο που δεν επρόκανε ν' αραιώσει;
                                           Τι σημαίνει

 ΟΤΤΩ ΤΙΣ ΕΡΑΤΑΙ

Full moon over Korthi Bay, Andros.Kostas Dendrinos

                                             [Τα Στιγμιότυπα]

 ΑΝΔΡΟΣ
Στραπουργιές.
Φεγγαρόφωτο πάνω στους ανθισμένους γκρεμούς κι
ως πέρα στο μυριστικό πέλαγος, ατελεύτητα.

Η ΣΠΕΡΑΝΤΖΑ
Καθώς το φεγγάρι προχωρεί και την κυριεύει από τα πόδια.
Πλέει
ανάσκελα μέσα στο φως, κι από τα γυμνά στήθη, που ανεβοκατεβαί-
νουν, φτάνει μια μυρωδιά περιβολιού και θάλασσας.

Christian Schloe (arte)

ΤΑ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΗΣ ΟΞΩΠΕΤΡΑΣ  (1991)-απόσπασμα

Μικρά χρυσά πετούμενα μωράκια της αναπνοής σου ακόμη
Πάνε κι έρχονται πάνω στην πέτρα και τις νύχτες παίζουνε φεγγάρι
Αλλ' εκείνος που σαν γλύπτης ήχων μουσική από μακρινούς
        αστερισμούς συνθέτει

ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΛΥΠΗΣ (1995) -απόσπασμα -Οδυσσέας  Ελύτης
        ΣΕ ΜΠΛΕ ΙΟΥΛΙΤΑΣ

Ασπασμούς απ' τα Κύθηρα. Έτσι με κάτι τέτοια πιάνεται
Ο κισσός και μεγαλώνει το φεγγάρι να βλέπουν οι ερωτευμένοι
Σε τι μπλε Ιυυλίτας γίνεται το αραχνοΰφαντο του πεπρωμένου
        να διαβάζεις

Christian Schloe (arte)

 ΕΚ ΤΟΥ ΠΛΗΣΙΟΝ (1998)-ΑΠΟΣΠΆΣΜΑΤΑ-ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Μ' ευρήματα σελήνης και μικρής Υακίνθης παρειών θραύσματα
Τα πάντα εντέλει ανάγνωση επιδέχονται
Του μύρμηγκα η μυστηριώδης διαδρομή και της μελίσσης
        το βόμβισμα

Γρατζουνάει το πρώτο σου φιλί, όπως το πρώτο σου ποίημα.
Κι είναι
οι δυο αυτές αγριμάδες που,
αν συμπέσουν και κάνουν καινούριο
φεγγάρι,
μπορεί να ξαναγραφτεί απαρχής η ιστορία του κόσμου

Μην ακούτε τον Armstrong.
Η μυρωδιά του φεγγαριού θα πρέπει να
είναι κάτι ανάμεσα παλαιό φιλί και αιθέριο έλαιο κυπαρισσώνων.

Οδυσσέας Ελύτης ~ Τα μικρά έψιλον
Ποιος κράτησε ποτέ του μια διάφανη πέτρα
και δεν ένιωσε μέσα της τον ουρανό;
Θα 'θελα να φτιάξω έναν ουρανό
να 'χω τώρα που νύχτωσε ένα στερέωμα να κοιτάζω
θα το 'καμνα μεγάλο, γιομάτο άστρα με σχήματα παράξενα
θα του 'βαζα αντίς από 'να, δυο φεγγάρια ανόμοια
το 'να μικρό σαν παιδί, τ' άλλο μεγάλο σαν παράπονο.

Αιώνος είδωλον(απόσπασμα)

Οδυσσέας Ελύτης

 Καθείς μ’ ένα φεγγάρι στρογγυλό στο χέρι Τη δική του νύχτα.