I am a dreamer. I know
so little of real life that I just can’t help re-living such moments as
these in my dreams, for such moments are something I have very rarely
experienced.
I am going to dream about you the whole night, the whole
week, the whole year.
I feel I know you so well that I couldn’t have
known you better if we’d been friends for twenty years. You won’t fail
me, will you?
Only two minutes, and you’ve made me happy forever. Yes,
happy. Who knows, perhaps you’ve reconciled me with myself, resolved all
my doubts.
Fyodor Dostoyevsky, White Nights
Portrait of Dostoyevsky by Vasily Perov, 1872
Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι υπήρξε κορυφαία μορφή της παγκόσμιας
λογοτεχνίας.
Γεννήθηκε το 1821 στη Μόσχα. Μελέτησε την κοινωνία και τον
κόσμο όχι θεωρητικά αλλά στην πράξη. Θέμα των έργων του, η ίδια η ζωή.
Είδε από κοντά τις υποβαθμισμένες συνοικίες, γνώρισε τη φτώχεια, τον
πόνο, την εξαθλίωση των ταπεινών ανθρώπων και στη συνέχεια μετέφερε τις
εικόνες αυτές στα μυθιστορήματα του.
Ασχολήθηκε με τον άνθρωπο και την
κοινωνία και υπήρξε αγωνιστής και επαναστάτης.
Εναντιώθηκε στην πολιτική του Τσάρου Νικολάου του Α'. Αυτή του η στάση
είχε αποτέλεσμα να κατηγορηθεί για συνωμοσία και να καταδικαστεί σε
τετραετή φυλάκιση. Τα χρόνια του εγκλεισμού του στις φυλακές του Όμσκ
υπέφερε τρομερά βασανιστήρια και εξευτελισμούς.
Το 1859 επέστρεψε στην
Πετρούπολη, ο μόνος τρόπος για να συγκεντρώσει χρήματα και να
ξεπληρώσει τα χρέη του ήταν η συγγραφή. Άρχισε λοιπόν να γράφει
συνέχεια και ακούραστα με αποτέλεσμα να καταφέρει να ζήσει τα τελευταία
χρόνια της ζωής του σχετικά άνετα.
Υπήρξε μέλος της Ακαδημίας Επιστημών και η προσφορά του στην παγκόσμια
λογοτεχνία είναι διεθνώς αναγνωρισμένη. Θεωρείται ως ο μεγαλύτερος
μυθιστοριογράφος όλων των εποχών και τα έργα του έχουν μεταφραστεί
σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.
Ilya Glazunov, Fyodor Mikhailovich Dostoyevsky
Φιόντορ Ντοστογιέφσκι - Ο παίχτης
Πιεζόμενος από τους δανειστές του αλλά και από τον εκδότη Στελόφσκι, ο
Ντοστογιέφσκι γράφει μέσα σε λίγες εβδομάδες, τον Οκτώβριο του 1866 τον
Παίκτη. Το μυθιστόρημα αυτό αποτέλεσε την αφορμή της γνωριμίας του
Ντοστογιέφσκι με τη δεύτερη σύζυγό του, Άννα Γκριγκόριεβνα Σνίτκινα, η
οποία στάθηκε πλάι του, στο ρόλο του φύλακα αγγέλου, μέχρι το τέλος της
ζωής του.
Ο Παίκτης έχει αυτοβιογραφική βάση και περιλαμβάνει τις εμπειρίες του
δημιουργού του από την εποχή του δεύτερου ταξιδιού του στο εξωτερικό,
το 1863, στις γερμανικές λουτροπόλεις Βισμπάντεν και Χόμπουργκ, όπου ο
Ντοστογιέφσκι γνώρισε τον κόσμο της ρουλέτας και του χαρτοπαίγνιου και
γοητεύθηκε για ένα διάστημα από αυτόν.
Από μικρό παιδί έχει το πάθος των χαρτιών – αλλά μόνο στην Ευρώπη
ανακαλύπτει το διαβολικό καθρέφτη της νευρικότητάς του: το Κόκκινο και
το Μαύρο, τη ρουλέτα, αυτό το τόσο επικίνδυνο παιχνίδι μέσ’ στον
πρωτόγονο δυϊσμό του.
Η πράσινη τσόχα του Μπάντεν, η ρουλέτα του
Μόντε-Κάρλο είναι οι εντονότερες εκστάσεις του στην Ευρώπη: τον
υπνωτίζουν πιο πολύ απ’ τη Μαντόνα της Σιξτίνα, απ’ τ’ αγάλματα του
Μιχαήλ Άγγελου, απ’ τα μεσηβρινά τοπία, απ’ την τέχνη και τον πολιτισμό
ολόκληρου του κόσμου.
Επειδή εκεί βρίσκει την ένταση, την τελεσίδικη
απόφαση: μαύρο ή κόκκινο, μονά ή ζυγά, ευτυχία ή εκμηδένιση, χασούρα ή
κέρδος – συμπυκνωμένα στα δευτερόλεπτα εκείνα που η ρόδα γυρίζει: η
ένταση συγκεντρωμένη μέσ’ σ’ αυτή την αστραπή του πόνου ή της απόλαυσης,
όπως τη λαχταράει η ιδιοσυγκρασία του.
Στο πρόσωπο του βασικού ήρωα,
του Αλεξέι Ιβάνοβιτς, αντανακλώνεται πολλές από τις ψυχολογικές
δοκιμασίες που υπέστη τότε ο Ντοστογιέφσκι, ενώ στο χαρακτήρα της
Πωλίνας αντανακλάται ο ψυχικός κόσμος της Πωλίνας Σουσλόβα, της τότε
αγαπημένης του.
Παράλληλα, στα πρόσωπα των υπόλοιπων ηρώων του, ο
Ντοστογιέφσκι σατιρίζει με ιδιαίτερα έντονο τρόπο τα ήθη των
Δυτικοευρωπαίων, ιδίως των Γάλλων, και τον ηθικό μαρασμό της Γαλλίας
κατά την περίοδο της Δεύτερης Αυτοκρατορίας, ενώ τονίζει την ηθική
υπεροχή των, έστω και ξεπεσμένων, Ρώσων ηρώων του απέναντί τους.
Πηγή https://athens.indymedia.org/post/853401/
Ο παίκτης - Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (απόσπασμα)
"Θα προτιμούσα να ζήσω όλη μου τη ζωή σε μια τσερκέζικη σκηνή παρά να προσκυνήσω το γερμανικό είδωλο".
"Ποιο είδωλο;" φώναξε ο στρατηγός που είχε αρχίσει να θυμώνει.
"Το γερμανικό τρόπο πλουτισμού. Δεν είμαι καιρό εδώ κι όμως έχω παρατηρήσει πράγματα που κάνουν
την ταταρική μου φύση να αγανακτεί.
Μα την αλήθεια μακριά από κάτι
τέτοιες αρετές! Χτες περπάτησα καμία δεκαριά χιλιόμετρα στα περίχωρα.
Λοιπόν είναι ακριβώς όπως στα ηθικοπλαστικά βιβλία, ξέρετε εκείνα τα
μικρά εικονογραφημένα βιβλία που κυκλοφορούν στη Γερμανία: όλα τα σπίτια
έχουν τον πατέρα τους, έναν υπερβολικά ενάρετο και τίμιο άνθρωπο, τόσο
τίμιο που φοβάται κανείς να τον πλησιάσει.
.....Λοιπόν εδώ η κάθε
οικογένεια είναι υποταγμένη, τυφλά υποταγμένη στον πατέρα. Δουλεύουν
όλοι σαν τα ζώα και κάνουν οικονομία σαν Εβραίοι.
Όταν ο πατέρας
συγκεντρώσει κάποιο σημαντικό ποσό, μεταβιβάζει τη δουλειά ή τα κτήματα
του στον πρωτότοκο γιο του. Για αυτό αρνιέται να δώσει προίκα στη κόρη
του που έτσι καταδικάζεται να μείνει γεροντοκόρη.
Ο μικρότερος γιος
είναι αναγκασμένος να δουλέψει σκληρά, κι όσα κερδίζει, τα προσθέτει στο
κεφάλαιο της οικογένειας που όσο πάει και αυξάνεται.
Ναι αυτό γίνεται
εδώ, το έχω ερευνήσει. Και το μοναδικό κίνητρο για όλα είναι η
τιμιότητα, μια τιμιότητα που φτάνει σε τέτοιο σημείο, ώστε ο μικρότερος
γιος φαντάζεται ότι τον εκμεταλλεύονται από τιμιότητα…»
Ο παίκτης - Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (απόσπασμα)
- Παραφλυαρήσατε και
χάσατε τον ειρμό σας. Αν όχι εμένα, την εχτιμησή μου νομίζετε όμως πως
θα μπορέσετε να την αγοράσετε με χρήματα.
-
Ελάτε δα, κάθε άλλο. Σας είπα πως μου είναι δύσκολο να εξηγηθώ. Με
πνίγετε. Μη θυμώνετε για τη φλυαρία μου. Καταλαβαίνεται, γιατί δεν κάνει
να θυμώνει κανείς μαζί μου: είμαι απλούστατα τρελός.
Άλλωστε το ίδιο
μου κάνει κι αν θυμώνετε. Φτάνει πάνω στην καμαρούλα μου να θυμηθώ και
να φανταστώ το θρόισμα μονάχα του φουδτανιού σας, κι είμαι έτοιμος να
καταδαγκώσω τα χέρια μου. Και γιατί τάχα να θυμώνετε μαζί μου; Γιατί
ονομάζω τον εαυτό μου δούλο;
Επωφεληθείτε, επωφεληθείτε απ’ τη δουλεία
μου επωφεληθείτε! Το ξέρετε πως κάποτε θα σας
σκοτώσω; Δε θα σας σκοτώσω γιατί θα πάψω να σας αγαπώ ή θα σας ζηλεύω,
μα έτσι – απλούστατα θα σας σκοτώσω, γιατί κάποτε με τραβάει κάτι να σας
κατασπαράξω. Γελάτε...
- Δε γελώ καθόλου – είπε με θυμό – Σας διατάζω να σωπάσετε.
Σταμάτησε
βαρυανασαίνοντας από οργή. Μα το θεό δεν ξέρω αν ήταν ωραία αλλά μ’
άρεσε πάντα να την κυττάζω σα σταματούσε μπροστά μου και για το λόγο
τούτο ευχαριστιόμουνα συχνά να προκαλώ την οργή της. Μπορεί να το είχε
προσέξει και θύμωνε επίτηδες. Της είπα αυτό που σκέφτηκα.
- Τί αισχος – φώναξε μ’ αποστροφή.
-
Μου είναι αδιάφορο – εξακολούθησα – Ξέρετε ακόμα πως είναι επικίνδυνο
να περπατούμε οι δυό μας: πολλές φορές με είχε καταλάβει μια ακαταμάχητη
επιθυμία να σας χτυπήσω να σας παραμορφώσω να σας πνίξω. Και τι
νομίζετε, δε θα φτάσουμε ως αυτού; Θα με κάνετε να φτάσω σε παροξυσμό.
Λέτε να φοβάμαι το σκάνδαλο; Την οργή σας; Τι είναι για μένα ο θυμός
σας;
Αγαπώ χωρίς ελπίδα, και ξέρω πως έπειτα απ’ την πράξη αυτή θα σας
αγαπώ χίλιες φορές περισσότερο. Αν καμιά φορά σας σκοτώσω θα πρέπει κι
εγώ να σκοτωθώ. Κι όμως εγώ θ’ αργήσω όσο μπορώ να σκοτωθώ για να νιώσω
αυτόν τον αβάσταχτο πόνο του χαμού σας.
Ξέρετε κάτι απίστευτο: μέρα με
τη μέρα σας αγαπώ περισσότερο, κι αυτό είναι σχεδόν ανυπόφορο. Πως
ύστερα απ’ όλα αυτά να μην είμαι
μοιρολάτρης;
Θυμάστε τρεις
μέρες πριν στο Σλάνγκεμπεργκ, σας ψιθύρισα αυτό που σείς προκαλέσατε:
πέστε μια λέξη κι εγώ θα πέσω μέσα σ’ αυτό το βάραθρο. Αν είχατε πει
αυτή τη λέξη θάχα πέσει τότε. Πως είναι δυνατόν να μην πιστεύετε πως θά
‘πεφτα;
- Τί κουτή φλυαρία! – φώναξε η Πολίνα.
-
Δε με νοιάζει διόλου, αν είναι κουτή ή γνωστική – φώναξα. – Ξέρω μονάχα
πως μπροστά σας έχω ανάγκη να μιλώ – κι εγώ μιλώ. Χάνω όλο μου τον
εγωισμό μπροστά σας κι αυτό μου είναι αδιάφορο.
- Γιατί να σας ανάγκαζα να πέσετε στο Σλάνγκεμπεργκ; είπε κείνη ξερά. Αυτό θα ήτανε εντελώς ανώφελο για μένα.
-
Θαυμάσια! Φώναξα, τόπατε επίτηδες αυτό το υπέροχο «ανώφελο», για να με
πνίξετε. Σας βλέπω δα πέρα ως πέρα. Ανώφελο, λέτε;
Μα η ευχαρίστηση
πάντα είναι ωφέλιμη, και μια άγρια, απεριόριστη εξουσία, έστω και σε μια
μύγα, είναι κι αυτή στο είδος της μια απόλαυση. Ο άνθρωπος είναι
δεσπότης από φυσικού του κι αγαπάει να βασανίζει. Αυτό σας αρέσει
φοβερά.
Μετάφραση από τα Ρώσικα: Αθηνά Σαραντίδη
Εκδόσεις: Γκοβόστη
 Dostoyevsky, 1872.
Image from www.fdostoevsky.ru
Anna Dostoevskaya portrait
of the wife of Russian writer Feodor Dostoevsky ( or Fyodor Dostoyevsky /
Dostoevsky ) , 1878 . The Dostoevsky museum in Moscow .
The Dostoevsky family -from http://pages.stolaf.edu/russian261-fall2014/russian-lit-main-page/dostoevsky/
Tomb of the novelist Fyodor Dostoevsky in the Necropolis of Masters of Art |
