Το Εντερλέζι είναι ένα δημοφιλές παραδοσιακό λαϊκό τραγούδι της μειονότητας των Ρομά στα Βαλκάνια.
Το τραγούδι πήρε το όνομά του από το Εντερλέζι, μια γιορτή για την άνοιξη, ξεχωριστής σημασίας για τους τσιγγάνους Ρομά στα Βαλκάνια (και σε άλλα μέρη του κόσμου). Αυτή η γιορτή γιορτάζει την επιστροφή της άνοιξης. Ederlezi είναι το όνομα τσιγγάνων για τη σερβική και βουλγαρική γιορτή του Αγίου Γεωργίου που γιορτάζεται στις 6 Μαΐου (αφού στις περισσότερες σλαβικές χώρες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το παλαιό ημερολόγιο ή, με το νέο ημερολόγιο, στις 23 Απριλίου).
Το τραγούδι κυκλοφόρησε και με ελληνικούς στίχους, με τίτλο "Του Αϊ Γιώργη", από τον Μπρέγκοβιτς και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη[2] το 1991. Τους ελληνικούς στίχους έγραψε η Λίνα Νικολακοπούλου.
Nikolay Bessonov (Bykovo, Μόσχα) Η πορεία των Τσιγγάνων, μέσα απο την Ποίηση και τη μουσική.
''Οταν ήρθαν να πάρουν ''
Όταν ήρθαν να πάρουν τους τσιγγάνους δεν αντέδρασα. Δεν ήμουν τσιγγάνος.Όταν ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές δεν αντέδρασα.Δεν ήμουν κομμουνιστής.Όταν ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους δεν αντέδρασα.Δεν ήμουν Εβραίος.Όταν ήρθαν να πάρουν εμένα,Δεν είχε απομείνει κανείς για να αντιδράσει…
Γιά σένα που νομίζεις.. ότι η δική σου σειρά δε θα φτάσει ποτέ.. ότι επειδή ακόμη δε χρειάστηκε να πας στο νοσοκομείο και να σε διώξουν γιατί δεν έχεις λεφτά.. Οτι επειδή ακόμη έχεις ένα πιάτο φαί, δε θα στο πάρουν Οτι ακόμη δε σου πήραν το σπίτι του πατέρα σου για χρέη στο Δημόσιο, θα τη γλυτώσεις Οτι επειδή το παιδί σου ακόμη είναι στο σχολείο, θα συνεχίσει..Οτι η ζωή σου δεν επηρεάζεται από εκείνη του διπλανού σου..( συγγραφέας του ποιήματος δεν είναι ο Μπρεχτ μα ο Γερμανός πάστορας Martin Niemöller . Το ποίημα είναι αυτοβιογραφικό μια κι ο ίδιος επέδειξε την αδιαφορία που αναφέρει και στο τέλος φυλακίστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης από τους ναζιστές. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1955 στο βιβλίο του Milton Mayer Νόμιζαν πως ήταν ελεύθεροι.
Το τραγούδι από την ομώνυμη ταινία του Μενέλαου Καραμαγγιώλη, σε ελεύθερη απόδοση από τα Τσιγγάνικα. Μουσική: Νίκος Κυπουργός Τραγούδι: Κώστας Παυλίδης, Δώρα Μασκλαβάνου
Τσιγγάνο είναι ωραίο να σε λένε Τσιγγάνος δεν είναι εύκολο να είσαι Δεν ξέρω τι θα γίνω Δεν ξέρω Τσιγγάνος θα ήταν ωραίο να είμαι Θα 'θελα πολύ να είμαι Δεν ξέρω Τσιγγάνος τι είναι Δεν ξέρω
Paintingby-Andrew Atroshenko
Του Ανέμου και της Παινεμένης - Federico Garcia Lorca
Ντέφι χτυπώντας το φεγγάρι χορεύει κι έρχεται με χάρη, έρχεται μες στις ερημιές από το φως ασημωμένη μικρή τσιγγάνα η Παινεμένη.
Ως τη θωρεί πετιέται πάνου ο Άνεμος ο ακοίμιστος, Πουνέντες άντρας πονηρός κοιτάει τη μικρή κοιτάει κι ολόγλυκα της τραγουδάει:
Μικρούλα μου άσε να σηκώσω το φουστανάκι σου να ειδώ άσε με λίγο να σ’ αγγίξω και της κοιλίτσας σου ν’ ανοίξω το ρόδο το γαλαζωπό.
Πετάει το ντέφι τρομαγμένη και τρέχει τρέχει η Παινεμένη, ξοπίσω της ακολουθεί Άνεμος άντρας που κρατεί μια σπάθα, σπάθα αστραφτερή.
Άχου το κύμα πώς χλωμιάζει ο κάμπος άκου πώς στενάζει παίζει των ίσκιων η φλογέρα μέσα στο σκοτεινό αγέρα: Τρέχα Παινεμένη τρέχα κι όπου να ‘ναι θα προφτάσει ο Άνεμος και θα σ’ αρπάξει, να τος χιμάει από ψηλά γλείφεται γλώσσες τις εννιά.
Στο πρώτο σπίτι η Παινεμένη χώνεται μέσα αλαφιασμένη την αρωτάνε να τους πει και κείνη λέει κι ανιστορεί.
Ενώ απ’ τη λύσσα του θερίο, ο Άνεμος γυρνάει στο κρύο παίρνει το σπίτι και το ζώνει τα κεραμίδια του δαγκώνει.
Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου ( Κωστής Παλαμάς, απόσπασμα)
Τέλους κανενός, καμιάς αρχής τη δική μου γνώμη φράχτης δεν ορίζει. Είμαι του Τίποτε πανελεύτερος ο κράχτης (...) Είμ' εγώ που σβύνω το Γιατί κ' είμ' ο απαρνητής του Κάτι (...) ούτ' η Ελλάδα σας θαμπώνει με, το λιβάνι δε με μέθυσε καμιάς δόξας περασμένης και λατρείας καμιάς (...)
Χωρίς έχτρα, χωρίς έρωτα, ο τεχνίτης ήρθα εδώ για των ψευτονείρων σου, άνθρωπε, το ναό να πλάσω εγώ τέρας άγαλμα το Τίποτε μ' όλες τις θρησκείες της πλάσης, τέρας για να φοβηθής και μαζί για να γελάσης!" (...) Γύφτο οι αλλόφυλοι με κράζουν, κι οι γύφτοι αλλόφυλο με λένε, κι οι δουλευτάδες ακαμάτη, και οι σπλαχνικές καρδιές με κλαίνε, κι οι χαροκόποι δε με θέλουν, και μ' είπαν οι γεροί σακάτη, παλιάτσο με είπε κι ο σακάτης κι οι ονειροπλέχτες με κοιτάζουν, πάντα με ξαφνισμένο μάτι, σαν όνειρο άπρεπο και ξένο, καθώς διαβαίνω (...)
Η Sarah Brightman τραγουδά το Hijo de la luna, ένα πασίγνωστο ερωτικό τραγούδι των Mecano.
Σύμφωνα με το μύθο μια τσιγγάνα παρακαλεί το φεγγάρι να τη βοηθήσει να πραγματοποιήσει το όνειρο της και να παντρευτεί έναν τσιγγάνο.
Το φεγγάρι της απαντά ότι θα τη βοηθήσει στην επιθυμία της αλλά πρέπει να θυσιάσει το πρώτο παιδί που θα αποκτήσει με τον άντρα αυτόν.
Η τσιγγάνα παντρεύεται και κάνει παιδί, αλλά το παιδί βγαίνει με λευκό και απαλό δέρμα. Ο τσιγγάνος γίνεται έξαλλος γιατί νομίζει ότι το παιδί δεν είναι δικό του, τη σκοτώνει και εγκαταλείπει το μωρό σε ένα βουνό.
Paintingby-RICHARD GEIGER
Τσιγγάνα -Στρατής Παρέλης
Ωχ, τσιγγάνα μου, για τη νύχτα όλο πόρπες αγγέλων
πέφτουν μες τα χαλάσματα της δικής μου ψυχής :
Δεν χωρώ μέσα στον εαυτό μου-
ο βαριός ορίζοντας συλλογισμένος κοιμάται,
ανεβαίνει στην έκπληξη-
οι πόλεις βραδιάζουν,
φωταγωγούνται-
κουβέντες
λάμπουν τα λόγια τους
μες το δριμύ τσιμέντο και την μαύρη όραση.
Το λούσο της φωτιάς σε ντύνει
ένα άρωμα ροδαλό
όπως
χορεύεις λικνίζοντας το κορμάκι τρικάταρτο
και στενάζεις από την γλώσσα καημού.
Ωχ τσιγγάνα, τσιγγάνα
για την μέρα αλλάζει ο μήνας,
στρατιές ωρών εναντιώνονται
θέλοντας
το δίκιο τους!
Τώρα…
Paintingby-LIONEL NOEL ROYER
Της γύφτισσας-Γιώργης Παυλόπουλος Στην Ανθή Είπα σε μια Γύφτισσα θέλω να γίνω γύφτος να σε πάρω Μπορείς μου λέει να φας για βράδυ χόρτα πικρά χωρίς αλάτι κι έπειτα να πλαγιάσεις; Μπορώ της λέω Μπορείς μου λέει να πλαγιάσεις χωρίς να κλαις από το κρύο πάνω στην παγωμένη λάσπη; Μπορώ της λέω Μπορείς μου λέει πάνω στη λάσπη να μου ανάψεις το κορμί και να το κάνεις στάχτη; Αυτό κι’ αν το μπορώ της λέω Μπορείς μου λέει τη στάχτη μου να τη ρίχνεις στο κρασί σου για να μεθάς πολύ, να με ξεχνάς; Όχι αυτό, δεν το μπορώ της λέω Γύφτος δε γίνεσαι μου λέει.
Paintingby- AMALIE BENSINGE
Φάτα Μοργκάνα -Νίκος Καββαδίας
Θα μεταλάβω με νερό θαλασσινό στάλα τη στάλα συναγμένο απ’ το κορμί σου σε τάσι αρχαίο, μπακιρένιο αλγερινό, που κοινωνούσαν πειρατές πριν πολεμήσουν.
Πανί δερμάτινο, αλειμμένο με κερί, οσμή από κέδρο, από λιβάνι, από βερνίκι, όπως μυρίζει αμπάρι σε παλιό σκαρί χτισμένο τότε στον Ευφράτη στη Φοινίκη.
Σκουριά πυρόχρωμη στις μίνες του Σινά. Οι κάβες της Γερακινής και το Στρατόνι. Το επίχρισμα. Η άγια σκουριά που μας γεννά, Μας τρέφει, τρέφεται από μας, και μας σκοτώνει.
Πούθ’ έρχεσαι; Απ’ τη Βαβυλώνα. Πού πας; Στο μάτι του κυκλώνα. Ποιαν αγαπάς; Κάποια τσιγγάνα. Πώς τη λένε; Φάτα Μοργκάνα.
.jpg)
