Sempreviva: σύμβολο της παντονινής αγάπης

Ελίχρυσος (αμάραντος, αθάνατος, σεμπερβίβα). Μυθικό φυτό της Μεσογείου, στο οποίο η φύση δώρισε το χάρισμα της αιώνιας νεότητας, καθώς διατηρεί την ομορφιά και τη φρεσκάδα του ακόμα κι όταν κοπεί.
Η σεμπρεβίβα των Κυθήρων έχει έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα και φυτρώνει σε απόκρημνα μέρη στα νοτιοδυτικά του νησιού.

Το άνθος αυτό, σύμβολο της παντονινής αγάπης, φύεται στα Κύθηρα, την Αμοργό
(Helichrysum amorginum)

όπου υπάρχει και ένα σπάνιο είδος με υπόλευκο χρώμα, αλλά και στα ορεινά πετρώδη εδάφη της Ηπείρου.

Περιλαμβάνει πάνω από 500 είδη σε όλο τον κόσμο πολλά εκ των οποίων καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά, στην Ελλάδα όμως υπάρχουν περίπου δέκα είδη. Στην Ήπειρο είχαν και πρακτική χρήση αφού οι γυναίκες στο παρελθόν τα τα χρησιμοποιούσαν σαν ένα είδος φυσικού σκωροαπωθητικού αντί για ναφθαλίνη.

Hélène et Pâris - Charles Meynier. Français. 1768-1832

Ο μύθος του Πάρη και της ωραίας Ελένης...
Υπάρχει και θρύλος δεμένος με το «λουλούδι που δεν μαραίνεται ποτέ» και  μας πηγαίνει πίσω, στους χρόνους τους αρχαίους. Λέει λοιπόν, πως ο Πάρης με την Ωραία Ελένη στο πλευρό του άφησαν πίσω τους την γη των Σπαρτιατών και η πρώτη στάση που έκαναν στο ταξίδι τους ήταν στα κοντινά Κύθηρα για να τιμήσουν την Κυθήρεια Αφροδίτη, τη θεά του Έρωτα. Ο ερωτευμένος Πάρης βλέποντας την αγαπημένη του να ζηλεύει την ομορφιά της Θεάς, πρόσεξε το χρυσό άνθος, το έκοψε και της το προσέφερε λέγοντάς της:  «τα μαλλιά σου έχουν το χρυσαφί του χρώμα, το σώμα σου μοιάζει με τον μίσχο του και το δέρμα σου είναι απαλό σαν τα πέταλά του. Η ομορφιά σου θα διατηρηθεί έτσι για πάντα».
Κάπως έτσι το «Sempreviva» έγινε έτσι σύμβολο της Αιώνιας Αγάπης και της αιώνιας Ομορφιάς.

Ελίχρυσον το αμόργινον: 

Έχει φύλλα χνουδωτά, ταξιανθίες πολλές βραχύμισχες σε σφαιρικό κόρυμβο. Φύεται στις βραχώδεις, πετρώδεις και απροσπέλαστες βουνοπλαγιές της Αμοργού. Καλείται αμάραντο και στην τοπική διάλεκτο, την ντοπιολαλιά του νησιού «σταθούρι».

Πρόκειται για το πλέον αγαπητό άνθος στο νησί, το οποίο έχει δώσει το όνομά του σε καταστήματα, με ιδιαίτερη υπερηφάνεια.  Είναι  σπάνιο φυτό, το οποίο δυστυχώς ευρίσκεται στο στάδιο της  πλήρους εξαφανίσεως. Ελάχιστοι  πληθυσμοί αυτού απαντώνται στα απάτητα «φτερά» (κάθετες βουνοπλαγιές) του Μοναστηριού του νησιού και έχουν περισωθεί επειδή είναι απροσπέλαστα από ανθρώπους και ζώα.

Το φυτό αντέχει πολύ στην ξηρασία και τις δυσμενείς συνθήκες του εδάφους. Στις συγκεκριμένες βουνοπλαγιές του Μοναστηριού, είναι ενδεχόμενο να φύεται και σε τόσο χώμα, όσο είναι δυνατό να χωρέσει σ’ ένα πιατάκι του γλυκού!! Όσο για το νερό, σχεδόν ανύπαρκτο.

Δεν έχει  ληφθεί από κανένα φορέα, τοπικό ή κρατικό μέριμνα ώστε να σωθεί το υπό αφανισμό ευρισκόμενον αυτό φυτό. Ούτε και οι κάτοικοι έχουν μεριμνήσει να το «θεραπεύουν εν τοις κήποις», όπως θα έλεγε ο μέγας Έλλην βοτανολόγος Δημήτρης Καββάδας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε λίγο πιο παλιά  χρόνια, στις Αθηναϊκές αλιτάνες των σπιτιών, τότε που ο  σημερινός καταιγισμός των τσιμεντένιων πολυκατοικιών ήταν ανύπαρκτος και οι αυλές όλων των σπιτιών ομοίαζαν με ανθώνες, Αμοργιανοί και φίλοι των λουλουδιών καλλιεργούσαν Αμοργιανά  σταθούρια  Η ομορφιά τους δεν περιγράφεται.

Το είδος αυτό που φύεται στην Αμοργό,  διαφέρει πλήρως από τα όμοια σε άλλες περιοχές, Κρήτη και Άθως. Φαίνεται δε να έχουν εκλείψει από παντού οι διάφοροι  αυτοφυείς πληθυσμοί και να διατηρείται μόνο στον Άθω.

Το Αμοργιανό σταθούρι έχει ξεχωριστές χρωματικές παραλλαγές ανθέων. Κυριότερη αυτή με το χρυσαφί χρώμα, που πιθανόν απ’ εδώ να προήλθε το «προσεπώνυμον» Ελίχρυσον και κατ’ επέκταση σ’ όλα τα είδη. Άλλες παραλλαγές είναι το άσπρο και το κόκκινο, από το πιο βαθύ ως το πιο ανοικτό.

Διάρκεια  ζωής άνθους

Τα σταθούρια διατηρούνται παρά πολλά χρόνια, όπως ακριβώς την στιγμή που απεκόπησαν από το φυτό. Φυσικά η διατήρηση γίνεται σε ξηρό ανθοδοχείο και όχι μέσα σε νερό. Η ακμή και λάμψη τους, παραμένει ως ήταν αρχικώς. Αν το άνθος ή τα άνθη εφ΄ όσον υπάρχουν περισσότερα,  τύπου ανθοδέσμης, κάτι σπάνιο για τα σημερινά δεδομένα της Αμοργού, σκεπασθούν με κάποιο διαφανές πλεκτό, πολύ ψιλό, προφυλάσσονται από την σκόνη, αλλά κυρίως από μύγες ή άλλα έντομα,  που πλησιάζοντα σ’ αυτά, είναι δυνατό να καταστρέψουν τα άνθη.

Λαογραφικά

Ο Μιχαήλ Δεσποτίδης (Μινωίτης) δάσκαλος και αρθρογράφος θεμάτων της Αμοργού, είχε καταχωρίσει για το Σταθούρι σχετικό άρθρο στην εφημερίδα «Αμοργός» φύλλο 9, Ιούνιος 1961. Γράφει

«Το σταθούρι πήρε ιερή σημασία από θρησκευτική μυστικοπάθεια, που είναι φυσικό να την γεννά η βλάστησή του μόνο σε δύο ιερές μοναστηριακές περιοχές, στο Άγιον Όρος και στον πελώριον ορθόκοφτο αργιλοσύστατο κόκκινο βράχο που βρίσκεται στο Μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας. Έτσι το σταθούρι σημαίνει σταθερότητα  στην πίστη.
Και όχι μόνο αυτό. Στη σημασιολογία των λουλουδιών το σταθούρι περνιέται από τους Αμοργιανούς μεταξύ των λουλουδιών που σημαίνουν σταθερότητα στον έρωτα. Η λαϊκιά μούσα της Αμοργού το τραγουδεί και στις δυό σημασίες του.

Πότ’ ανθίζει το σταθούρι,

λαϊκό  τραγούδι, λέει:

“Μέσα στις μέρες τις

 λαμπρές – ‘λαμπράδες’ –

π’ ανθίζουν σα  σταθούρια

 Χριστός Ανέστη ακούγεται

μ’ αηδονιών τραγούδια”.

Παραστατικοί είναι επίσης οι στίχοι του Μιχαήλ  Γ. Γεράκη για το Ελίχρυσον. Στην ποιητική συλλογή του «Ασημοστάλες»  και στο  ποίημα «Η Αμοργός στον ποιητή της» (αφιερωμένο στον Νίκο Γκάτσο),  αναφέρει:

Τώρα που κόσμο άλλαξες και μπήκες σ’ άλλους δρόμους,

 στεφάνι από  ελίχρυσο μ’ ασημοστάλες της αυγής

στέλλω με τον..  «κορυδαλλό»

για να σε στεφανώσει. 

Είναι λουλούδι αμάραντο και σ’ άλλη γη δεν βγαίνει,

 μονάχα στην δική μου γη σ΄ απάτητες βουνοκορφές

που το χαϊδεύει ο άνεμος

κι ο αητός το βλέπει.

Εκτός από την σεμπρεβίβα, στην ίδια κατηγορία είναι και ο αμάραντος, ένα αυτοφυές ποώδες φυτό που τραγουδήθηκε και από τη λαϊκή μας παράδοση. Όμως η ομορφιά της άγριας σεμπρεβίβας με το έντονο χρυσοκίτρινο χρώμα που φυτρώνει στα απόκρημνα μέρη της ελληνικής υπαίθρου είναι μοναδική και μας θυμίζει τους θησαυρούς της ελληνικής γης και τα ανεκτίμητα δώρα της φύσης....
Πηγή 
Πηγή