Ένα από τα πιο δημοφιλή ανθοκομικά φυτά του φθινοπώρου είναι το χρυσάνθεμο Το συναντάμε και με το όνομα Αγιοδημητριάτικο αλλά και Οκτωβρίνι μιας και βρίσκεται σε πλήρη άνθηση τις ημέρες της γιορτής του Αγ.Δημητρίου τον μήνα Οκτώβριο.
Την ονομασία του την πήρε γύρω στο 1753 από τον γνωστό βοτανολόγο Λιναίο, ο οποίος την εμπνεύστηκε από τις ελληνικές λέξεις χρυσός (το αρχικό χρώμα των λουλουδιών) και άνθος που σημαίνει λουλούδι. Στην Ελλάδα είναι γνωστό και ως Παρθενούλι ή Παρθένιο, ονομασία την οποία συναντάμε σε αναφορές του Διοσκουρίδη. Ακόμη, ανάλογα με το χρώμα τους, μαρτυρούν και κάτι ξεχωριστό. Παραδείγματος χάρη, το κόκκινο χρυσάνθεμο παραπέμπει στην αγάπη και τον έρωτα
Το λευκό στην ειλικρίνεια και την πιστή αγάπη, ενώ το κίτρινο στην άσπονδη φιλία.
Τα χρυσάνθεμα συναντώνται σε πολλές παραλλαγές χρωμάτων και σχεδίων. Εκτός από το γνωστό κίτρινο, είναι πολύ δημοφιλή τα λευκά, τα μωβ και τα κόκκινα.
Υπάρχει ένα πλήθος από ερμηνείες και συμβολισμούς που συνοδεύουν τα συγκεκριμένα λουλούδια
Το χρυσάνθεμο έφτασε στην Ιαπωνία από βουδιστές μοναχούς το 400 μ.Χ. Οι Ιάπωνες αυτοκράτορες αγάπησαν τόσο πολύ το λουλούδι αυτό, ώστε διαμόρφωσαν τους θρόνους τους σύμφωνα με το σχήμα του! Μέχρι και σήμερα, αρκετές ιαπωνικές πόλεις κρατούν αυτήν την παράδοση, διοργανώνοντας ετήσιες εκθέσεις με χρυσάνθεμα.
Υπάρχει ένα πλήθος από ερμηνείες και συμβολισμούς που συνοδεύουν τα συγκεκριμένα λουλούδια Η πίστη, η αισιοδοξία, η χαρά και η μακροζωία αποτελούν μόνο μερικές από τις έννοιες που αντιπροσωπεύουν. Κάθε χρυσάνθεμο είναι ένα σύνολο από πολλά άνθη, το οποίο περιλαμβάνει ορισμένα κεντρικά και πιο κοντά, που περιτρυγιρίζονται από τα εξωτερικά και υψηλότερα. Θεωρούνται τροπικά λουλούδια και η προέλευσή τους εντοπίζεται στην περιοχή της Ευρασίας. Ανήκουν στην ευρύτερη οικογένεια των Asteraceae (Compositae), μια από τις μεγαλύτερες οικογένειες φυτών με περισσότερα από 20.000 είδη.
Τα Χρυσάνθεμα στην ποίηση
Χρυσάνθεμα- Τάσος Κόρφης Αυτός ο χειμώνας ήρθε χωρίς φθινόπωρο, Χωρίς χρυσάνθεμα. Ωραία, πολύχρωμα λουλούδια, υγρές φωτιές, Στερνές αναλαμπές, Από το ακόρεστο καλοκαίρι Που χάθηκε.
Ένα ματσάκι ωχρότητα-Κική Δημουλά Με συνοδεύει φιλικά ένας μοναχικός περίπατος. Για καλή μου τύχη πηγαίναμε κι οι δυο μας προς τα εκεί.
Παλαιά σχέση ψυχραμένη. Αστείες παρεξηγήσεις περί Άλλων πού διαλύονται. Κουτσομπολιά των ονείρων οι άλλοι.
Στεκόμαστε στις βιτρίνες μου. Είναι αλλαγή της εποχής μου. Θα φορεθώ πολύ. Κανένα σχέδιο. Ίσια γραμμή. Λαιμόκοψη. Κεφάλι να σκεπάζει το γόνατο. Χέρια ντραπαρισμένα στο στήθος χαλαρά. Ανεξίτηλα χρώματα εισαγωγής από μέσα.
Ψηλά είναι κατακόκκινο το βράδυ. Αιματοχυσία εμφυλίου στερεώματος.
Τα κίτρινα χρυσάνθεμα υπαίθριου ανθοπώλη σε διπλή τιμή με πικραίνουν — ένα ματσάκι ωχρότητά σου.
Είμαι στα ίχνη μιας βροχής Περίεργης. Σαν να έβρεχε, άλλοτε. Απόρρητα βρέχει, κρυφά απ’ τη βεβαιότητα σχεδόν κρυφά κι από την ίδια τη βροχή. Το ξέρει μόνο η γοητεία του δισταγμού η τσίγκινη τραγιάσκα κάποιου ήχου και το συμβούλιο των σταγόνων ψηλά γύρω από τη στρογγυλή λάμπα του δρόμου.
Απόρρητα βρέχει. Σα να 'ναι εμπιστευτικό το φανερό. Όπως και είναι. Πόσες φορές κρυφά από μας δεν έχουμε συμβεί κρυφά από τις πράξεις μας — πάντα τελευταίες το μαθαίνουν από τις συνέπειες που το γνωρίζουν εξ αρχής.
Ακόμα κι από τη νεότητα σχεδόν κρυφά γερνάμε. Σα να 'ναι εμπιστευτικό το ολοφάνερο. Πάντα τελευταία το μαθαίνει — απ' τη νεότητα των άλλων. Μήπως μαθαίνουμε ποτέ ότι δεν ζούμε; Κρυφό μας το κρατάει για πάντα ο θάνατος μας. Το ξέρει μόνον η ζωή που συνεχίζεται των άλλων.Κουτσομπολιά ονείρων παρεξήγηση οι άλλοι.
ΟΤΑΝ ΗΡΘΕΣ- Κώστας Καρυωτάκης
Εσβήναν τα χρυσάνθεμα σαν πόθοι στον κήπον όταν ήρθες. Εγελούσες γαλήνια, σα λευκό χαμολουλούδι. Αμίλητος, τη μέσα μου μαυρίλα την έκανα γλυκύτατο τραγούδι κι απάνω σου το λέγανε τα φύλλα.
«μινόρε χρυσάνθεμα» -Σωκράτης Ξένος «εδώ τα καλά νερά
κι εκεί
οι βωμοί οφθαλμοί που ανθρωποστάλαζαν» χιτώνας φθινοπώρου εν πλω
από τις επιθέσεις του καιρού δε γλίτωσα
και τα γαλάζια μου υψώματα
κι η άμμος αντιστάσεις μου
ακτές μου πίσω
κι όταν περνάει το καράβι σου
ανοιχτά από το γέλιο των τρελών
φωνάζοντας τσάκισμα
ναυαγός αλιεύομαι τμήμα διάτασης το τιρκουάζ σκουλαρίκι σου μάγισσα
όλος προς πάθος ανάγκης εξαρτώμενος
δίχως το θέλω λυγούν τα γόνατα των φράσεων
και με ρίχνουν κάτω
φορτίο στην πιο ακμή του
κι ένα χερούλι να πιαστώ άρση δεν έχω
εσένα που μαδώντας διάθεση
υλοποιείσαι αγέρας εποχής από παντού καταφτάνεις
πνέοντας μινόρε χρυσάνθεμα
Χάρης Βλαβιανός Από την ποιητική συλλογή ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ(απόσπασμα) Κάποιος ανάβει το φως. Κάποιος φοβάται το σκοτάδι, τον αναστεναγμό των φθινοπωρινών φύλλων— τα κατοπτρικά παιχνίδια της μνήμης. Ό,τι χάνεται διασώζεται μέσα μας ως αυτό που χάνεται. Τα χρυσάνθεμα που κρατάς στα χέρια δεν είναι τα χρυσάνθεμα που στα χέρια κρατάς. Είναι σκόνη. Λέξεις που προσπαθούν να ερμηνεύσουν το νόημα αυτής της προσχεδιασμένης χειρονομίας. Αναγκαίας αλλά μάταιης. The Last Chrysanthemum - Poem by Thomas Hardy Why should this flower delay so long To show its tremulous plumes? Now is the time of plaintive robin-song, When flowers are in their tombs.
Through the slow summer, when the sun Called to each frond and whorl That all he could for flowers was being done, Why did it not uncurl?
It must have felt that fervid call Although it took no heed, Waking but now, when leaves like corpses fall, And saps all retrocede.
Too late its beauty, lonely thing, The season's shine is spent, Nothing remains for it but shivering In tempests turbulent.
Had it a reason for delay, Dreaming in witlessness That for a bloom so delicately gay Winter would stay its stress?
- I talk as if the thing were born With sense to work its mind; Yet it is but one mask of many worn By the Great Face behind. Thomas Hardy Girl with Chrysanthemum in Hair- Abraham (Abbey/Aby) Altson ΠΑΡΑΠΛΑΝΗΤΙΚΟ-Γιάννης Ρίτσος Η σιωπηλή αθωότητα της άγνοιας. Πόσες/ διαδοχικές αναιρέσεις , σφαλερές διαισθήσεις./ Κοιτούσες το βουνό, το ποτάμι, το σύννεφο. Τα ωραία κορίτσια χάθηκαν στον κήπο/ πίσω από πανύψηλα χρυσάνθεμα. / Η νύχτα/ διαστέλλονταν πάνω απ΄την πόλη./ Κι εσύ/ απόμεινες ασάλευτος μέσα στο διχασμό σου,/ έχοντας μόνο άλλοθι το άστρο. "Valencian Girl With Chrysanthemums": José Mongrell Torrent (1870-1937, Spain) Οδυσσέας Ελύτης-απόσπασμα XX Κατασταλαγμένη μουσική Στους βυθούς των μενεξέδων Χώμα νοτισμένο από Αρχαία ρέμβη εφτάχρωμη Μόλις ακούγεται μακριά Το καρδιοχτύπι Κι οι αθώοι του καημοί Πίδακες χρυσανθέμων. Χρυσάνθεμα-Μαρία Πολυδούρη
Κι ὅσα πετράδια ἡ πάχνη ἀφήνει ταπεινά, δοξαστικὰ ὅσα ἡ θύελλα τραγούδια, στὴν ἄχαρη καρδιά σας δάκρια ἀνθοῦν... Η Πόρτα της Πηνελόπης, 2003-Μάνος ΕλευθερίουΟχτώ Νοέμβρη Εποχή των χρυσανθέμων – γυαλί σπασμένο το κορμί σου καταγής. Ντυμένη θαύματα στη δόξα των ανέμων τον αιματόφυρτο καιρό αιμορραγείς.
Οχτώ Νοέμβρη πια ποτέ δε θα ξανάρθει σαν θεατρίνα που έχει σβήσει αλκοολική κι ένα παιδί που μεγαλώνει μες στη στάχτη θα διδαχτεί απ’ τους θεούς τη μαντική.
Μες στα νεκρά τα καφενεία πέφτει χιόνι κι έξω περνάει μια κηδεία της συμφοράς. Των αισθημάτων λάμπει πάντοτε το αφιόνι σ’ ένα κουτί μέσα κλεισμένο ζαφοράς.
Πρέπει να μάθεις να διαβάζεις το σκοτάδι σαν ένα σώμα, στην αρχή συλλαβιστά. Να κατακτήσεις και το μπλέ που είναι στον Άδη. Να ιδρώνουν θάνατο οι χορδές και τα πνευστά.
Σ’ ένα δωμάτιο τρεις γιατροί συλλογισμένοι πίνουν θανάτους μιας ζωής πριν μ’ αρνηθεί. Και συνεχώς με ψηλαφίζουν σαστισμένοι γιατί το μέλλον μου λυσσάει για να σωθεί.
Παλιά φεγγάρια της αγάπης τα μπακίρια. Πλεχτές κουβέρτες με τοπάζι και χρυσό. Μυρίζουν κίτρινο και δάφνη τα σανίδια και πίνω αρώματα και οινόπνευμα να ζω.
Μες στις βελόνες του ένας ράφτης καρφωμένος – διαμάντια το αίμα του, καρφίτσες και κλωστές. Ένα παλτό μεταποιεί σαν μαγεμένος να το φορέσουν των ανέμων εραστές.
Οχτώ Νοέμβρη και το σπίτι ταξιδεύει σ’ ενός σουλτάνου τις αυλές ψηφιδωτό. Του σώματός μας τα κρυφά και τα ερέβη μόνο της τέχνης μας φυλούν την κιβωτό.
Ποιμένες άγγελοι στα μωβ των αθανάτων πενθούν και ψάλλουν τη μεσίστια ζωή. Κι εγώ στο έλεος πενθώ των αοράτων και των προβάτων που πηγαίνουν για σφαγή.
Απόψε τίποτα δεν έχεις να δηλώσεις. Η νομιμότητά σου εξωπραγματική. Αρκεί σαν γράμμα τη ζωή σου να διπλώσεις κι ύστερα παίζεις κοπτική και ραπτική.
Οχτώ Νοέμβρη. Εορτή των Αρχαγγέλων. Των Μιχαήλ και Γαβριήλ Ταξιαρχών. Δεν έχει νόημα πως κάψαμε το μέλλον. Το κέρδος μένει και σωμάτων και ψυχών.
Κι όπως τις ροζ τις εποχές των χρυσανθέμων πλανόδιοι θίασοι πουλούσαν μαγικά έτσι κι εσύ μέσα στη δόξα των ανέμων
τα αινίγματά σου αθροίζεις με μηδενικά. Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος. Μουσική: Γιάννης Σπανός. Πρώτη εκτέλεση: Βίκυ Μοσχολιού, δίσκος «ΣΑΒΒΑΤΟΒΡΑΔΟ», 1970.
Καινούριο φθινόπωρο κι ακόμα να βγεις σαν άσπρο χρυσάνθεμο στη φλούδα της γης να βγεις να μου πεις αν καρτερείς να ξαναρθώ στα χέρια σου αγάπη μου για να ζεσταθώ.
Παραδείγματος χάρη, το κόκκινο χρυσάνθεμο παραπέμπει στην αγάπη και τον έρωτα
The Last Chrysanthemum - Poem by Thomas Hardy
